Un privilège important du Ministre de la Justice est d’en apprendre quotidiennement davantage sur des sujets les plus diversifiés et souvent très surprenants.

Lors d'une précédente visite au centre en 2015, j’ai appris que « Pag-Asa » signifiait « espoir » en Tagalog, une langue parlée aux Philippines. Lors de la création de l’ASBL il y a 25 ans, la traite des êtres humains a surtout été associée à l’exploitation des femmes philippines.

Par ailleurs, Pag-asa est aussi le nom d'un aigle bien connu aux Philippines. Cet aigle, un des oiseaux les plus puissants au monde et symbole national des îles philippines, est très gravement menacé depuis des années. C’est la raison pour laquelle Manille a mis en place un programme de reproduction révolutionnaire au début des années 90. Le nom « Pag-Asa » a été donné au premier aigle des Philippines qui a été conçu et qui a éclos via l’insémination artificielle et au moyen de techniques d'incubation artificielles et naturelles en captivité. Cette réussite a redonné de l’espoir à ses congénères et à la population des Philippines.

27 ans plus tard, seuls 7 aigles sont nés selon cette même méthode révolutionaire. Le travail de la Philipine Eagle Foundation est donc loin d’être terminé. Je me permets de faire cette parenthèse [d’abord bien évidemment pour vous familiariser davantage avec la reproduction de cet oiseau particulier mais surtout] parce que les tentatives et méthodes de cette fondation, visant à assurer un avenir à cet aigle majestueux, montrent curieusement de nombreuses similitudes avec les méthodes employées par Pag-Asa, Payoke et Surya afin de redonner de l’espoir et un avenir à tant de personnes qui ont été menacées dans leur humanité.

Eerst en vooral zijn ook deze centra een bron van trots voor een land. België is steeds een wegbereider geweest in de strijd tegen mensenhandel. Ons wettelijk kader staat op punt en landen van over heel de wereld, in het bijzonder de EU-lidstaten leren van onze aanpak. In zo een situatie loert zelfgenoegzaamheid al eens achter de hoek. Op onze lauweren blijven rusten is geen optie.

Net zoals de Filipijnse Foundation inzet op onderzoek, onderricht en het betrekken van individuen, overheidsinstellingen en particuliere bedrijven in hun streven naar het bereiken van hun doelstellingen maakt ook ons beleid terzake van deze zelfde methodes gebruik om mensenhandel te bestrijden en slachtoffers ervan te beschermen.

Onderzoek naar het fenomeen mensenhandel blijft de basis van alles. Hier kunnen we nog veel vooruitgang boeken. Eerst en vooral dienen onze statistieken in de eerste plaats van het aantal slachtoffers veel betrouwbaarder worden. Jaarlijks helpen onze drie centra samen 130 nieuwe slachtoffers, worden 350 PV’s door de politie opgesteld en behandeld het parket meer dan 300 dossiers van mensenhandel. We weten echter allen dat het werkelijke aantal slachtoffers veel hoger ligt. De Global Slavery Foundation spreekt zelfs over een ontstellend aantal van 23.000 mogelijke slachtoffers in ons land. Om te kunnen ageren op basis van betere en betrouwbare statistieken werd het programma MACH verder uitgerold als standaard voor de afwikkeling van gerechtelijke procedures. Voor het gehele parket hebben we dit standaardiseringsprogramma afgewerkt sedert begin 2018. Ook de strafrechtbanken (correctionele en politierechtbanken) hebben we kunnen overschakelen naar MACH. Daarnaast hebben we de lokale strafregisters van de steden en gemeenten volledig laten vervangen door het centraal strafregister. Deze evoluties betekenen een grote meerwaarde voor de kwaliteit van de criminaliteitsstatistieken, en maken naar de toekomst toe ook een cijfermatig beter onderbouwd beleid mogelijk.

Education, of onderricht is een tweede pijler waarop ons systeem is gebaseerd. Het Bureau van de interdepartementale cel mensenhandel besteedt hier terecht veel aandacht aan. Het opleiden van onze politiemensen, parketmagistraten, sociale inspecteurs en hulpverleners inzake mensenhandel is cruciaal om het mensonwaardige fenomeen te erkennen, te herkennen en er gepast op te ageren. Daarnaast werd er ook een specifieke pool van voogden, gespecialiseerd in mensenhandel opgericht en werden deze bewonderingswaardige mensen ook opgeleid voor hun moeilijke taak.

Daar stopt het echter niet. Net zoals de Filipijnse stichting de lokale bevolking bewust maakt van de noodzaak tot bescherming van de leefwereld en het welzijn van hun bijzondere arend, blijft ook een efficiënte outreach inzake de strijd tegen mensenhandel noodzakelijk. Het betrekken van individuen, overheidsinstellingen en particuliere bedrijven in deze strijd is levensbelangrijk. Bewustwording voor de problematiek bij de brede bevolking creëren gebeurt door grote campagnes zoals deze van de Europese Unie die morgen van start gaat, of nog de Blue Heart campagne van de VN. Daarnaast richt men zich ook op zeer specifieke sectoren als de bankensector, de medische sector, de luchtvaartsector of de eerstehulpverlening. Dit om ook binnen dergelijke sectoren bewustzijn voor de problematiek te creëren. Zo werkten mijn diensten in nauw overleg met de verschillende actoren brochures en opleidingen uit om ook de medewerkers binnen deze sectoren signalen van mensenhandel te laten erkennen en te melden om aldus efficiënter de strijd tegen mensenhandelaars aan te gaan. Ook de media speelt hierbij een belangrijke rol. Het recent aankaarten van de problematiek van nagelstudio’s of tienerpooiers heeft dit nog maar eens aangetoond.

A l’instar des autres centres, Pag-Asa joue un rôle crucial dans le mécanisme belge de protection des victimes de la traite des êtres humains. La procédure de protection actuelle était innovante il y a 25 ans, mais comme je l’ai déjà mentionné, le travail n’est jamais terminé. La formation d’un nouveau gouvernement et le nouveau plan d’action « traite des êtres humains » en pleine préparation offrent une occasion unique d’analyser le mécanisme de manière critique. Offre-t-il suffisamment de protection aux victimes issues des états membres de l’U.E., en particulier aux citoyens d'états membres de l’Europe de l’Est, tels que la Roumanie, la Bulgarie ou la Hongrie ? Faut-il envisager d’attribuer, dès l’entame, un avocat pro deo aux victimes potentielles ? Qu’en est-il si des victimes manifestes de la traite des êtres humains ne souhaitent pas coopérer avec la Justice par crainte de représailles ? Ce n’est pas parce que la Belgique peut être fière de son système actuel qu’il ne faut pas aller voir ce qui se passe chez nos voisins afin d’apprendre comment ils abordent cette problématique. C’est la raison pour laquelle je me réjouis particulièrement de la possibilité pour les magistrats de nos pays voisins de prendre la parole aujourd’hui. Je suis un grand partisan de la collaboration dans ce domaine au sein du Benelux qui a déjà démontré à plusieurs reprises pouvoir servir de laboratoire en vue d’une approche européenne globale.

Toutefois, notre système dépend d’un financement correct et stable des centres. Vous n’êtes pas sans savoir que j’y ai consenti de nombreux efforts durant la précédente législature. Sang, sueur et trop de temps ont été les prix à payer. J’en suis conscient. Tout comme je suis conscient qu’il convient à l’avenir d’éviter une telle situation, dans laquelle l’incertitude des collaborateurs sur leur sort les empêche de faire correctement leur travail. Dès lors, un financement stable à long terme des centres doit être inscrit dans le prochain accord gouvernemental.

Zoals in mijn inleiding aangehaald, wendt de Filipijnse arend stichting nog een vierde methode aan om haar doelstellingen te bereiken, nl. het gebruikmaken van fokmethoden zoals natuurlijke paring en kunstmatige inseminatie om de wilde Filipijnse arendpopulatie te vergroten. Ik wil hier geen pleidooi houden om dit proces ook op de mensen van Pag-asa toe te passen, maar het engagement klonen dat mensen als Johny De Mot, Heidi De Pauw, Sarah De Hovre , en zovele anderen de voorbije 25 jaar aan de dag gelegd hebben, lijkt me geen slecht idee. Ik heb gezegd dat onze structuren solide zijn, maar we weten allen dat de strijd tegen mensenhandel staat of valt met het dagelijks inzet en persoonlijke betrokkenheid van hulpverleners, magistraten, politiemensen en vele anderen. De mensen van Pag-asa zijn daarin niet van de minsten.

Het is me dan ook een groot genoegen om alle mensen van Pag-asa ter gelegenheid van hun 25^ste verjaardag vandaag extra in de bloemen te mogen zetten en, in hoofde van Z.M. de Koning, dhr. Johny De Mot, de stichter van Pag-asa, het ereteken “Officier in de Kroonorde” te verlenen voor zijn bijzondere verdienste.