Tussen de duizenden fietsers die de voorbije dagen Vlaanderen doorkruisten voor de ‘1.000 km voor Kom op tegen Kanker’, zaten er acht die niet alleen dachten aan de strijd tegen de ziekte, maar die ook gewoon blij waren buiten te zijn. Gevangenen, die de cel even inruilden voor het zadel. “Hoe vaak ik gehoord heb: ‘Wat als er ene wegfietst?’”, zegt de gevangenisdirecteur. “Een ontsnapping is niet in me opgekomen”, antwoordt gedetineerde Danny droog.

“Al die bergskes op en af, dat heeft me de das om gedaan. Mijn gewicht, hé - dat moet mee omhoog”, grapt gedetineerde Danny*. De laatste 20 van 125 kilometer - tussen Oudenaarde en Mechelen - zaten er niet meer in. Door een zonneslag verdween hij in de bezemwagen. “Jammer, maar gelukkig was ik niet de enige.”

Ondanks de medische tegenslag blijft het voor Danny een dag om in te kaderen. Hij mocht samen met zeven anderen meefietsen tussen ‘het gewone volk’, terwijl hij anders zijn dagen doorbrengt in de gevangenis. “Ik was nochtans geen fervent fietser”, geeft hij toe. “Ik ben pas drie maanden geleden begonnen met trainen. Nu ik een doel had, was ik gemotiveerd om te blijven oefenen.”

Het is voor het eerst dat justitie toestaat dat gedetineerden buiten de gevangenis meedoen met een dergelijk evenement. Het idee ontstond bij de Rode Antraciet, de dienst die het sport- en cultuuraanbod in de Vlaamse gevangenissen verzorgt. Zij organiseren al jaren de Ronde op Rollen, waarbij gedetineerden binnen de muren de Ronde van Vlaanderen rijden. En omdat Frankrijk met zijn ‘Tour de France des Détenus’ al bewees dat het in het écht mogelijk was, werd ook bij ons beslist om gedetineerden van drie gevangenissen buiten de muren te laten fietsen.

Geen extra toezicht

“Het leek ons alvast een goed plan”, zegt Pieter Van Caeneghem (38), ploegmaat van Danny en directeur van de gevangenis in Oudenaarde. “Ik heb altijd al gevonden dat sport mensen samenbrengt. Dat geldt ook voor gedetineerden. Zij moeten na hun straf opnieuw kunnen deelnemen aan de samenleving. Vandaag fietsen ze mee met de massa, in hetzelfde tenue. Dat verkleint de afstand tussen binnen en buiten, tussen wij en zij.”

De acht fietsers werden zorgvuldig geselecteerd op basis van hun parcours dat ze al aflegden in de gevangenis. Alleen wie al regelmatig een uitgaansvergunning kreeg en bijna aan het eind van zijn straf zat, kwam in aanmerking. “Het moesten mensen zijn die al hadden getoond dat ze zich aan gemaakte afspraken hielden”, legt Heather Loontjens van De Rode Antraciet uit. Extra toezicht op de gedetineerden was er niet. “Ze fietsen vandaag (zondag, red.) toevallig in duo’s van gedetineerde en begeleider. Maar dat is vooral toevallig omdat dat voor iedereen het beste uit kwam.”

“Want ja, de voorbije dagen heb ik héél vaak de grap moeten horen: ‘Wat als er ene wegfietst?’”, zegt gevangenisdirecteur Van Caeneghem. “Het is geen moment in me opgekomen, hoor”, pikt Danny in. “Daar doe je jezelf ook geen plezier mee.” De zeven andere fietsende gedetineerden moeten hetzelfde gedacht hebben: tijdens het Hemelvaartweekend is er geen enkele ontsnappingspoging geweest.

Smoutebollen

Ook wie niet in het zadel klom, hielp mee. In Oudenaarde, Ruiselede en Hoogstraten verkochten gedetineerden plantjes, posters en smoutebollen, organiseerden ze viergangendiners voor bezoekers en vulden ze een Rospot. Dat alles leverde 11.000 euro op voor Kom op tegen Kanker.

En dat doet deugd, vinden ook de gedetineerden. “Ik kon iets terugdoen. Ik verloor mijn vader 25 jaar geleden aan kanker. Verschillende familieleden zijn ziek geworden, maar hebben het gelukkig overleefd. Het doet me goed dat ik me nu kan inzetten voor Kom op tegen Kanker.”

Volgend jaar hoopt Danny de heuvels wel de baas te kunnen. “Met een beetje geluk fiets ik dan mee als vrij man.”

*Wegens privacyredenen kreeg Danny een schuilnaam