1. De aanslagen van 22 maart 2016 hebben de geschiedenis van ons land definitief getekend. Nadien volgde helaas nog meer terreur, ook in het buitenland, waaronder helaas ook Belgische slachtoffers en residenten. Deze gebeurtenissen hebben diepe wonden geslagen bij ieder van ons. Aan alle slachtoffers die hier nog dagelijks mee geconfronteerd worden, wens ik mijn diepste medeleven uit te drukken. Wij zullen nooit vergeten welk leed hen is aangedaan.

Als Staat is het onze morele plicht om de slachtoffers zo goed mogelijk proberen te helpen in deze moeilijke tijden. Geloof mij als ik u zeg dat wij – en ik spreek dan namens al mijn collega ministers - dat ook echt nastreven en inspanningen zullen blijven leveren om dit te blijven doen.

Om een duidelijk signaal te stellen en meteen alle betrokken politieke actoren rond de tafel te brengen, werd eind juni 2017 voor de eerste maal een interfederale taskforce samengeroepen, waarin zowel het federale als regionale niveau betrokken werden. Bedoeling was om de aanbevelingen van deze parlementaire onderzoekscommissie verder uit te werken en ze om te zetten in de praktijk.

Als Minister van Justitie ben ik trots dat wij het voorzitterschap van deze taskforce op ons hebben genomen, gelet op het belang dat ik hecht aan de aanbevelingen die deze onderzoekscommissie heeft uitgebracht.

Bien entendu, je suis conscient qu’il reste encore du travail et que certains aspects doivent encore être améliorés. Toutefois, j’aimerais aujourd'hui insister sur le fait que la taskforce a au moins le mérite de toujours susciter une large adhésion, d’avoir entamé le dialogue et d’avoir créé une dynamique entre les différents niveaux politiques. Plusieurs groupes de travail techniques se sont penchés sur les recommandations respectives.  

2. Il me semble primordial d’informer correctement les victimes. Tout repose sur une bonne communication.

A cet égard, deux points d’ancrage importants, facilement accessibles pour la victime seront dorénavant prévu :

- Actuellement, la Chancellerie du Premier Ministre s’attèle à créer un site Internet ciblant spécifiquement toutes les informations utiles à fournir aux victimes dans le cadre des attentats terroristes.

Au lieu de contraindre la victime à chercher les informations disséminées à divers endroits et sur plusieurs sites Internet, un seul portail sera prévu. Sur ce portail, chaque thème sera expliqué brièvement mais clairement, et pour de plus amples détails, il renverra toujours au site Internet du service même. Cette méthode a l’avantage de charger tous les services concernés de fournir de manière exhaustive ses informations. Un site Internet géré uniquement de manière centralisée risquerait rapidement de contenir des informations obsolètes.

- Er wordt voorzien in een uniek loket dat geïnstalleerd wordt op het niveau van het federaal parket.

De keuze om het uniek loket op het niveau van het federaal parket te leggen, is omwille van het feit dat deze dienst reeds betrokken is bij de feiten vanaf het begin, met name de acute fase. In deze acute fase wordt beroep gedaan op het noodnummer 1771 (Crisiscentrum onder leiding van Binnenlandse Zaken).

Vanaf de nafase, meestal enkele dagen na de ramp, treedt het nieuwe uniek loket in werking, waarbij het natuurlijk van zeer groot belang is dat er continuïteit bestaat in de informatiedoorstroming bij de overgang van de ene fase naar de andere. Met de keuze voor het federaal parket is dit gegarandeerd.

Ik denk dat wij op deze manier ook tegemoetkomen aan de feedback die wij ontvingen van de slachtofferverenigingen, die hun wens uitdrukten dat na een aanslag het eerste aanspreekpunt zich situeerde op het federale niveau.

Een belangrijke overkoepelende coördinerende functie van het federale uniek loket zal erin bestaan van:

·     bij de aanvang van het uniek loket te garanderen dat alle hulpverlening beschikt over dezelfde informatie aangaande de wetgeving en de te volgen procedures;

·     tijdens dat het uniek loket zijn functie vervult, knelpunten te detecteren die worden ervaren door de hulpverlening om ze vervolgens op uniforme wijze te trancheren – ook deze informatie wordt dan vanuit overkoepelende coördinerende functie doorgespeeld aan alle betrokken niveaus.

De werking van het uniek loket is opgevat vanuit een front office en een back office.  

·        front office (‘eerste lijn’): een slachtoffer komt via een algemeen nummer of emailadres terecht bij de frontoffice. De front office zal waar mogelijk een antwoord bieden op bepaalde specifieke vragen en tevens het slachtoffer informeren dat hij binnen korte tijd (24u/48u) wordt gecontacteerd door een persoonlijke ‘dossierbehandelaar’ (regionaal niveau). Het slachtoffer kan immers één specifieke vraag hebben, die uiteindelijk ook leidt tot andere vragen of zaken waar hij niet aan gedacht heeft. De dossierbehandelaar kan het slachtoffer wegwijs maken en bijstaan in de verschillende te ondernemen stappen, ongeacht of deze zich op het federale dan wel regionale niveau bevinden.  

Het uniek loket volgt op (coördineert) of er daadwerkelijk contact is opgenomen door de dossierbehandelaar met het slachtoffer.  

·        back office: eens de dossierbehandelaar contact heeft genomen met het slachtoffer, zal hij de backoffice inschakelen (dit zijn de bevoegde diensten op het terrein, federaal dan wel regionaal). Vanuit de Gemeenschap wordt opgevolgd of de dossierbehandelaar op zijn beurt de vragen van het slachtoffer kan beantwoorden of begeleiden. Indien er zich knelpunten voor doen, wordt dit opgenomen door het federale uniek loket dat die coördinatiefunctie heeft.  

3. Niet alleen communicatie naar de slachtoffers toe, maar eveneens tussen de verschillende diensten op het terrein is noodzakelijk, willen we in de toekomst onze werkmethodes verbeteren.

Een na de aanslagen vastgesteld werkpunt was dat in ‘the heat of the moment’ informatie soms te partieel informatie wordt gedeeld tussen de diverse actoren.

Om die reden hebben de betrokken diensten (zoals bijvoorbeeld het federaal parket, de Commissie voor slachtoffers van opzettelijk gewelddaden, Volksgezondheid in het kader van nood- en interventieplannen, slachtofferbejegening, slachtofferhulp, DVI) een werkwijze afgesproken om tot een optimale informatieuitwisseling te komen omtrent de gegevens van de slachtoffers. Er wordt verder werk gemaakt van één informaticatool die toegankelijk en gebruiksvriendelijk is voor de belanghebbende diensten.

Une liste des victimes par attentat est élaborée séparément et sera centralisée au niveau du parquet fédéral au sein de la cellule spécialisée relative aux victimes. Cette cellule est maintenue et davantage consolidée.

Dans un souci de cohérence et étant donné l’évolution de ce type de liste, il est opportun de créer un guichet unique au niveau du parquet fédéral. Il a ainsi une vue complète sur de nouvelles victimes éventuelles qui se manifesteraient encore.

Les personnes composant la cellule relative au victimes sont tenues au secret de l’instruction, afin de garantir suffisamment les informations sensibles, soumises au secret médical et/ou aux règles de la vie privée.

Il importe de traiter les cas des victimes de manière transparente et d’expliquer à ces dernières, lors de leur requête ou même d’office, la raison d’établir et de partager une liste des victimes. Aucun problème ne se pose si une autorité compétente recueille et conserve des données sur les victimes, dans le cadre de sa mission légale. Il n’existe pas non plus de problème dans le cas où une autorité compétente partage des données relatives aux victimes avec une autre autorité, elle-même compétente pour disposer de ces données.

Cependant, l’accord préalable, écrit et spécifique, de la victime ou des proches sera requis en vue de partager la liste des victimes avec d’autres organisations qui ne relèvent pas des pouvoirs publics et qui ne disposent donc pas de compétence légale, (telles que les associations de victimes par exemple).  

4. Zoals reeds aangehaald daarnet, hebben terroristische aanslagen bijna steeds een internationale component, in die zin dat er vaak buitenlandse slachtoffers bij betrokken zijn of omgekeerd omwille van het feit dat er Belgen betrokken zijn bij een aanslag in het buitenland.

Om ook in deze gevallen zo daadkrachtig en efficiënt mogelijk te kunnen handelen, werd ook hier door een technische werkgroep nagedacht over hoe het best kan opgetreden worden in de toekomst.

Voor buitenlandse slachtoffers van feiten gepleegd in België, zal de FOD Buitenlandse Zaken het aanspreekpunt vormen in de acute fase. In de nafase zal deze rol opgenomen worden door het uniek loket.

Wat betreft de Belgische slachtoffers van aanslagen in het buitenland, wordt voorzien in opleiding van het ambassadepersoneel. Voorts is het belangrijk dat ook hier de expertise van het federaal parket wordt ingezet, naast een team van experten (waaronder het Disaster Victims Identification team - DVI) dat naar het buitenland kan vertrekken om de Belgische slachtoffers bij te staan en om rechtstreeks met de bevoegde autoriteiten informatie te vergaren die voor de slachtoffers onontbeerlijk is.

Tant les victimes étrangères d’un attentat commis en Belgique que les victimes belges ou résidant en Belgique d’un attentat commis à l’étranger peuvent prétendre à une intervention financière de la Commission pour l'aide financière aux victimes d'actes intentionnels de violence.  

5. Lorsque l’on aborde spécifiquement le sujet de mon département, on parle évidemment de la Commission pour l'aide financière aux victimes d'actes intentionnels de violence et des sauveteurs occasionnels.

La Commission se réalise fort bien que le terrorisme requiert une attention particulière. Je tiens tout particulièrement à remercier Olivier Lauwers de s’être investi sans compter à ce sujet. Il est l’incarnation de ce que doit être l’implication de chacun dans les services qu’il rend. Pour lui, chaque dossier a un visage. Il est remarquable de voir le nombre de personnes à qui il est venu en aide grâce à son expertise.

Reeds bij wet van 31 mei 2016, hebben wij de plafonds van de financiële hulp opgetrokken van 62.000 EUR naar 125.000 EUR en de noodhulp verhoogd naar een maximum van 30.000 EUR.

Het is mijn persoonlijke wens dat wij deze plafonds van de noodhulp in het kader van terrorisme nog zouden optrekken.

Verleden week werd de tekst het wetsontwerp inzake de aanpassing van de Commissie voor slachtoffers politiek besproken met de regeringspartners. Er werden nog enkele opmerkingen geformuleerd waaraan wij zo spoedig mogelijk zullen tegemoet komen. Nadien zorgen wij ervoor dat het ontwerp zo snel mogelijk wordt omgezet in wetgeving.

Ik kan u in ieder geval meegeven dat in alle hangende dossiers zal worden voorzien in een tegemoetkoming voor de advocatenkosten. Dit maximaal ten belope van 12.000 EUR. Gelet op de bijzondere problematiek van het terrorisme, leek deze extra hulp ons  gerechtvaardigd.

Ook de respectievelijke Ordes van advocaten hebben er zich toe geëngageerd van lijsten op te maken met advocaten die gespecialiseerd zijn in de materie van het terrorisme en de gerelateerde domeinen zoals het verzekeringsrecht. Ook op deze manier zal het slachtoffer hopelijk van een optimale dienstverlening kunnen genieten.  

6. Il est également important que la Commission pour les victimes ait prévu une section distincte « Terrorisme », composée de plusieurs chambres. La procédure a été allégée de manière effective afin de pouvoir procéder plus rapidement au versement de l’aide financière.

Ainsi, la procédure s’effectuera en premier lieu par écrit, durant laquelle les dossiers seront traités par un président siégeant seul, étant donné qu’une décision doit pouvoir être prise le plus rapidement possible. La victime de terrorisme ne devra jamais prouver l’urgence de sa demande, elle est considérée automatiquement comme urgente.  

7. Sinds haar creatie in 1985, is het uitgangspunt van de Wet op de Commissie slachtoffers steeds geweest dat het gaat om een systeem van financiële hulp voortvloeiende uit een wens van collectieve solidariteit (en niet uit een vermoeden van aansprakelijkheid van de Staat).

Indien het slachtoffer echter aanspraak kan maken op een vergoeding van de dader, een burgerrechtelijk aansprakelijk persoon of nu ook de verzekeraar, zal de Commissie zich in een latere fase kunnen subrogeren in de plaats van het slachtoffer. Dit uiteraard ten belope van de uitbetaalde hulp.

Aangezien de verzekeraars in de toekomst bij terroristische aanslagen naar een veel ruimere dekking zullen evolueren, zal dit mechanisme van subrogatie dus steeds vaker kunnen gebruikt worden.

U heeft vast en zeker vernomen afgelopen vrijdag, dat de wetgeving rond verzekering van terrorisme eveneens zal veranderen, in die zin dat men voortaan àlle personen die lichamelijke letsels oplopen naar aanleiding van een aanslag, wil gaan vergoeden vanuit de verzekeringssector. Men zal niet langer de verzekering laten afhangen van de plaats waar de aanslag plaatsvond (nu kon dit leiden tot het feit dat een aanslag in de luchthavenhal verzekerd was, maar de identieke modus operandi op een publieke plaats als de Grote Markt van Brussel niet), noch het gebruikte middel (gebruik van explosieven nu wel verzekerd, ten aanzien van louter vuurwapens niet).

Daar waar de morele schade vroeger pas kon uitbetaald worden na consolidatie van de kwetsuren, zal voortaan na 1 jaar sowieso tot uitbetaling worden overgegaan, waarna het slachtoffer mocht zijn toestand nadien nog verergeren, nog aanspraak kan maken op bijkomende vergoedingen.

Si la possibilité d’une avance majorée à 125.000 euros destinée aux victimes du terrorisme pouvait être décidée, ce que je souhaite certainement, la victime sera en mesure de pouvoir surmonter cette première étape douloureuse. Dans une phase ultérieure, ce sont idéalement les assureurs qui seront chargés d’intervenir.

De cette manière, l'État remplit son devoir, à savoir assister la victime lorsqu’elle en a le plus besoin.  

8. Tot slot zou ik willen eindigen – en het staat mij ook toe de brug te maken met het geleverde werk van mijn collega’s ministers hier aanwezig – dat de nieuwe afdeling Terrorisme van de Commissie voor slachtoffers alle aanvragen zal ontvangen die betrekking hebben op het verkrijgen van het nationaal statuut voor nationale solidariteit en het herstelpensioen. Deze aanvragen kunnen zowel door Belgen en residenten, als niet-residenten worden ingediend. Het is correct dat de niet-residenten uitgesloten zijn van het toepassingsgebied van de wet op het nationaal statuut, hetgeen door de Raad van State conform Europees recht werd beoordeeld, doch ben ik tevreden dat wij vanuit Justitie de taak op ons hebben genomen om ook voor deze buitenlandse slachtoffers in een gelijkwaardig statuut te voorzien waarvan de kosten ten laste worden genomen door de Commissie slachtoffers (en niet door de sociale zekerheid).

Néanmoins, cette Commission ne dispose pas d’une expertise médicale. C’est pourquoi nous nous efforçons encore, sur le terrain, de trouver une méthode optimale en vue de traiter uniformément ces dossiers étrangers, à l’instar de la méthode employée pour les Belges et les résidents. Je pense que je parle au nom des trois ministres ici présents lorsque j’affirme vouloir ardemment conclure des accords de coopération entre les services concernés, tels que le service Victimes de la guerre qui relève à présent du SPF Pensions, ou plus globalement les services des Affaires étrangères. Nous y travaillons sérieusement.   

9. Ik laat nu verder het woord aan mijn collega ministers De Block en Vandeput wat betreft de aanbevelingen die werden uitgewerkt binnen de taskforce in hun beleidsdomeinen. Vanuit de rapportering die ik ontving van de taskforce, heb ik begrepen dat ook hier reeds belangrijk werk geleverd werd.