Romantisch is het niet. Maar trouwers leggen het best vast wie wat krijgt als ze uit elkaar gaan. Vanaf september 2018 veranderen de huwelijksstelsels en komt er een stelsel bij. Het doel: de scheiding beter verteerbaar maken.

'En ze leefden nog lang en gelukkig.' Eén op de drie huwelijken eindigt niet zoals in een sprookje. Daarom is het verstandig vooraf vast te leggen wie wat mag houden als u uit elkaar gaat, ook al is dat allesbehalve romantisch.

Welke echtgenoot welke goederen mag houden, hangt af van het huwelijksstelsel. Vandaag kunt u kiezen uit drie stelsels. Dat worden er vanaf september volgend jaar vier. Minister van Justitie Koen Geens (CD&V) heeft samen met experts en enkele parlementsleden een hervorming van het huwelijksvermogensrecht uitgewerkt die dan ingaat.

'Trouwlustigen weten vaak niet welke mogelijkheden ze hebben. Dat kan tot onaangename verrassingen leiden. Omdat scheiden al genoeg doet lijden, focussen we in de hervormingen op de solidariteit tussen de partners, zonder koppels tot keuzes te verplichten', zegt Geens.

Welke keuzes hebt u, nu en in de toekomst?

U kiest niet zelf.

Als u niet zelf kiest, krijgt u een huwelijksstelsel van de wetgever cadeau. Dat default-stelsel is en blijft het stelsel van gemeenschap van aanwinsten. Daarin zijn er drie vermogens:

>Het eigen vermogen van de ene echtgenoot. Alle goederen die hij al bezat voor het huwelijk en alle goederen die hij erft of krijgt tijdens het huwelijk.

>Het eigen vermogen van de andere echtgenoot. Alle goederen die hij al bezat voor het huwelijk en alle goederen die hij erft of krijgt tijdens het huwelijk.

>Het gemeenschappelijk vermogen. Alles wat het koppel opbouwt vanaf de huwelijksdag, ook wel aanwinsten genoemd. Het ligt voor de hand dat alles wat u verdient met uw job als werknemer, ambtenaar of zelfstandige daarbij hoort. Maar velen beseffen niet dat het ook over alle opbrengsten uit uw eigen goederen gaat. Denk aan de huurinkomsten van het appartement dat u erfde of de dividenden uit een beleggingsportefeuille die u al had voor u trouwde. De meerwaarde die u opstrijkt bij de verkoop van dat appartement of de beleggingsportefeuille daarentegen blijft een eigen goed.

Wie krijgt wat? Ieder behoudt zijn eigen vermogen en het gemeenschappelijk vermogen wordt in twee verdeeld. Dat gebeurt ook als bijvoorbeeld een van beide partners de enige kostwinner was.

Wat verandert? 'Vandaag bestaat er voor bepaalde goederen discussie of ze tot het eigen dan wel tot het gemeenschappelijk vermogen behoren. Het nieuwe huwelijksvermogensrecht schept duidelijkheid.

1. U investeert in een levensverzekering, waaronder pensioensparen

In ons land doen meer dan 2,5 miljoen Belgen aan pensioensparen. De helft doet dat via een levensverzekering. Wat daarmee bij een scheiding moet gebeuren, hangt in het voorstel van Geens af van de vraag of het kapitaal al is uitgekeerd op het moment van de scheiding.

U scheidt voor de verzekering wordt uitgekeerd

De verzekering wordt als een eigen goed beschouwd, maar u moet uw ex wel vergoeden voor de premies die u tijdens het huwelijk betaalde als dat met gemeenschapsgeld gebeurde, bijvoorbeeld uit het maandelijkse loon.

U scheidt nadat de verzekering is uitgekeerd

Dan wordt het uitgekeerde kapitaal als een gemeenschappelijk goed beschouwd dat in gelijke helften verdeeld moet worden bij de echtscheiding.

2. Een van beide partners is zelfstandige met een vennootschap

Wat echtgenoten tijdens het huwelijk verdienen, behoort tot het gemeenschappelijke vermogen. Het moet dus verdeeld worden bij een echtscheiding. Maar als een zelfstandige via een vennootschap werkt, dan kan hij die inkomsten uit de huwelijksgemeenschap 'onttrekken' door ze op te potten in een vennootschap die hij al bezat voor het huwelijk. 'Op die manier wordt de andere echtgenoot bedot en krijgt hij de beloofde solidariteit niet', zegt Elise Goossens, erfenisexperte op het kabinet van Geens. 'Tegelijkertijd willen we ook voorkomen dat een ex het aansturen en daardoor het voortbestaan van het bedrijf kan hinderen.'

Daarom mag de zaakvoerder vanaf september volgend jaar de beroepsgoederen, de stemrechten op de aandelen en het cliënteel behouden, zodat het voort- bestaan van de onderneming niet bedreigd wordt door de scheiding. Maar de zelfstandige moet zijn ex wel vergoeden voor de vermogenswaarde van de zaak.

U kiest voor scheiding van goederen.

In dit stelsel zijn er slechts twee vermogens:

>Het eigen vermogen van de ene partner. Alles wat hij bezat voor het huwelijk, alles wat hij erft of krijgt en alles wat hij verdient tijdens het huwelijk.

>Het eigen vermogen van de ander partner. Alles wat hij bezat voor het huwelijk, alles wat hij erft of krijgt en alles wat hij verdient tijdens het huwelijk.

> Er is geen gemeenschappelijk vermogen. De partners kunnen wel goederen, zoals een huis, samen 'in onverdeeldheid' aankopen.

Wie krijgt wat? Elke partner behoudt zijn eigen vermogen. Er hoeft niets verdeeld te worden aangezien er geen gemeenschappelijk vermogen is.

Wat verandert? Sommige rechtbanken kennen een vergoeding toe aan een echtgenoot die de zorg voor de kinderen op zich genomen heeft zodat de andere zijn carrière kon ontplooien. Andere rechtbanken weigeren dat. Vanaf september volgend jaar verdwijnt die rechtsonzekerheid.

De notaris zal aan wie met scheiding van goederen wil huwen altijd vragen of ze de rechterlijke billijkheidscorrectie willen toevoegen. 'Die informatieplicht zal ertoe leiden dat trouwlustigen bewust nadenken bij de opmaak van hun huwelijkscontract. Dat is belangrijk om eventuele problemen in de toekomst te vermijden', redeneert Geens. 'Op die manier kunnen de partners van de zogenaamde 'koude uitsluiting' toch een warme omhelzing maken', zegt Kamerlid Sonja Becq (CD&V). Als het koppel die bescherming niet wil inbouwen, om welke reden dan ook, dan moet het dat expliciet melden in het huwelijkscontract.

Dankzij die clausule kan de rechter de meest vermogende echtgenoot verplichten maximaal een derde van het vermogen dat hij tijdens het huwelijk heeft opgebouwd te delen met zijn ex. Daarvan worden de eigen aanwinsten van de zwakkere partner afgetrokken. Die vergoeding moet in geld betaald worden, tenzij de partners iets anders overeenkomen, bijvoorbeeld dat de thuisblijvende ex het appartement aan zee krijgt.

De rechter zal dat vangnet enkel activeren als hij oordeelt dat er sprake is van 'onvoorziene omstandigheden die leiden tot een manifeste onbillijkheid'. Dat zal altijd een feitenkwestie zijn. 'Als de thuisblijvende partner al huisman was op de dag van het huwelijk, dan is er geen sprake van een onvoorziene omstandigheid. Maar als die op dat moment volop een carrière aan het uitbouwen was, kan de rechter toch oordelen dat het onvoorzien was dat hij huisman zou worden en kan hij het vangnet activeren, stelt Elise Goossens, erfenisexperte op het kabinet-Geens.

U kiest voor scheiding van goederen met verrekening van aanwinsten.

Vanaf september 2018 wordt dit verankerd in een nieuw, vierde huwelijksstelsel. Er zijn twee vermogens: het eigen vermogen van de ene echtgenoot en het eigen vermogen van de andere echtgenoot.

Wie krijgt wat? Er is weliswaar geen gemeenschappelijk vermogen, maar bij de echtscheiding wordt gedaan alsof dat er wel is. Alles wat de partners tijdens het huwelijk verdienden, ook de opbrengsten van eigen goederen, worden verdeeld alsof die aanwinsten gemeenschappelijk waren en ongeacht wie van beiden het geld binnenbracht.

Standaard voorziet de wet in een 50/50-verdeling, maar de echtgenoten kunnen een andere verdeling overeenkomen.

Om een huwelijkscontract met scheiding van goederen op te stellen moet u een notaris inschakelen. Die is verplicht koppels te informeren dat ze ook voor dit nieuwe type huwelijkscontract kunnen kiezen. Daarmee kunnen ze meer solidariteit tussen beide partners verzekeren.

U kiest voor algehele gemeenschap.

Dat wordt ook wel het stelsel van de ultieme liefde genoemd. In dit stelsel is er maar één vermogen: het gemeenschappelijke vermogen. Amper 1 procent van de trouwlustigen opteert voor dit stelsel.

Wie krijgt wat? Alle goederen behoren tot de gemeenschappelijke pot. Die wordt in twee helften verdeeld.

Wat verandert? Door alle goederen in de huwgemeenschap in te brengen, kan de erfenis van de kinderen worden uitgehold. Die kunnen zich daar gedeeltelijk tegen verzetten. Dat plafond ligt hoger voor stiefkinderen dan voor gemeenschappelijke kinderen. Want stiefkinderen erven niet van hun stiefouder, dus zij moeten bij het overlijden van hun ouder hun erfdeel kunnen opeisen. Gemeenschappelijke kinderen erven wel van de langstlevende ouder. Algehele gemeenschap benadeelt hen dus niet, het leidt er louter toe dat ze wat langer op hun erfenis moeten wachten.

KNOOP (AANVULLEND) PENSIOEN NOG NIET ONTWARD

Een van de grootste onduidelijkheden gaat over het lot van het wettelijk en het aanvullend pensioen als een koppel gehuwd zonder contract uit elkaar gaat. Het nieuw huwelijksvermogensrecht hakt de knoop evenwel niet door. Dat is een opdracht voor het comité dat de pensioenhervorming uitwerkt.

NIEUW: SAMEN EEN HUIS KOPEN VOOR U TROUWT

Het gebeurt regelmatig: een ongehuwd koppel koopt samen een huis. Nadien stappen de partners in het huwelijksbootje en willen ze het huis in 'de huwgemeenschap inbrengen'. Dat kan, maar dan moeten ze naar de notaris gaan om een huwelijkscontract op te stellen. Dat kost enkele honderden euro's. Daar komt nog een vast registratierecht van 50 euro boven op voor de inbreng van het vastgoed.

Om dat geld en tijd uit te sparen kunnen ongehuwde partners vanaf september volgend jaar al in de aankoopakte een 'anticipatieve inbreng' doen van het pand in het gemeenschappelijke vermogen.

NADINE BOLLEN