Trouwlustigen aansporen bewust af te spreken hoe de centen bij een scheiding worden verdeeld. Dat is de ambitie van het nieuwe huwelijksvermogensrecht. Voor kinderloze koppels en nieuw samengestelde gezinnen wordt getracht de familiale spanningen in te dijken.

Minister van Justitie Koen Geens (CD&V) stelt vandaag op de ministerraad de tweede fase voor van de update van het familierecht waar het parlement al enkele jaren aan werkt. Afgelopen zomer werd al een wetsvoorstel onder leiding van Carina Van Cauter (Open VLD) met een nieuw wettelijk kader voor het erfrecht goedgekeurd. Het tweede luik van de hervorming is een update van het huwelijksvermogensrecht. Een onder leiding van CD&V-Kamerlid Sonja Becq opgesteld wetsvoorstel voert een nieuw juridisch kader in voor gehuwden. Het huwelijksvermogensrecht bepaalt welke goederen van welke echtgenoot zijn en hoe die verdeeld worden als het koppel scheidt. De bedoeling is dat de nieuwe regeling samen met het nieuwe erfrecht op 1 september 2018 ingaat. Het erfrecht en het huwelijksvermogensrecht zijn als een Siamese tweeling omdat het gekozen huwelijkscontract bepaalt wat er in de nalatenschap van een gehuwde persoon zit.

'Mensen weten vaak niet welke mogelijkheden ze hebben als ze huwen. Bij een overlijden of een scheiding komen ze dan voor verrassingen te staan. Deze hervormingen focussen op de solidariteit tussen partners, zonder de koppels verplichtingen op te leggen. Het huwelijk moet een feest blijven met oog voor elkaar', aldus Geens.

We zetten vier veel voorkomende situaties waarvoor het nieuwe juridische kader van belang is op een rij.

1Minder spanningen tussen kinderen en hun stiefouder

Een kwart van de huishoudens in België is een nieuw samengesteld gezin. Vaak hertrouwen die partners niet, omdat ze met een nieuw huwelijk de erfrechten van hun kinderen uithollen. Maar daardoor is de nieuwe partner nauwelijks beschermd.

Hertrouwde partners kunnen elkaar nu al gedeeltelijk onterven in het huwelijkscontract. Maar voor de meeste koppels levert die stap weinig op. Want de langstlevende moet volgens de huidige wetgeving nog altijd het vruchtgebruik op de gezinswoning erven. En dat is voor de meeste koppels net hun belangrijkste bezit.

Binnenkort zullen hertrouwers elkaar wel volledig kunnen onterven. Ze kunnen afspreken dat de langstlevende het vruchtgebruik op die gezinswoning niet erft. Wel zal de stiefouder gedurende maximaal zes maanden na het overlijden de gezinswoning kunnen blijven gebruiken.

2Scheiden hoeft niet meer einde van bedrijf te betekenen

Als een van beide partners zelfstandige is, is die er vaak van overtuigd dat zijn ex bij een echtscheiding geen rechten heeft op de vennootschap als de aandelen op zijn naam staan. Dat klopt echter niet. Als de vennootschap tijdens het huwelijk is opgericht, dan behoren de aandelen tot het gemeenschappelijke vermogen, waardoor elke ex dus recht heeft op zijn deel. Maar er bestaat momenteel veel discussie over hoe die verdeling concreet moet verlopen.

'We gaan voor meer rechtvaardigheid en een beter evenwicht tussen beroepsuitoefening en solidariteit', zegt Geens. In de toekomst zal de zaakvoerder de beroepsgoederen, de stemrechten op de aandelen en het clienteel mogen behouden zodat het voortbestaan van de onderneming niet bedreigd wordt door de scheiding. Maar de zelfstandige zal zijn ex wel moeten vergoeden voor de vermogenswaarde van de zaak. Wie scheidt van een zelfstandige met een vennootschap mag niet worden benadeeld in vergelijking met wie scheidt van een zelfstandige zonder vennootschap of van een werknemer of ambtenaar. Daarom zal de zelfstandige die zijn inkomsten tijdens het huwelijk oppot in een voor het huwelijk opgerichte vennootschap die beroepsinkomsten toch moeten delen met zijn ex.

3Zwakkere partner mag niet met lege handen achterblijven

Een kwart trouwt met scheiding van goederen. Zij bouwen geen gemeenschappelijke pot op. Er is enkel het eigen vermogen van de ene partner en het eigen vermogen van de andere partner. Als een van beide minder verdient, of zijn carrière opzijzet om voor het gezin te zorgen, kan die met bijna lege handen achterblijven bij echtscheiding.

'Scheiden op zich doet al voldoende lijden', aldus Becq en Geens. 'Opdat niemand in de armoede wordt geduwd, worden twee beschermingsmaatregelen ingebouwd.' De notaris wordt verplicht koppels die met een scheiding van goederen willen huwen daarop te wijzen. 'Zodat het koppel er bewust over nadenkt', hoopt Geens. 'Zodat partners er toch voor kunnen kiezen om van de zogenaamd 'koude uitsluiting' een 'warme omhelzing' te maken.'

Optie 1: Nieuw huwelijksstelsel

Tijdens het huwelijk is er nog steeds geen gemeenschappelijke pot, maar bij een scheiding wordt wat beide partners tijdens het huwelijk verdiend hebben verdeeld zonder dat het verschil maakt wie het geld heeft verdiend. Standaard krijgt elke partner de helft, maar de partners kunnen een andere verdeling overeenkomen. Het verschil met het bestaande wettelijke stelsel is dat tijdens het huwelijk de schuldeisers van de ene partner geen beslag kunnen leggen op hetgeen de andere partner verdient.

Optie 2:

Vangnet voor schrijnende situaties

Verkiest het koppel toch een zuivere scheiding van goederen, dan wordt in een vangnet voorzien voor de financieel zwakkere partner. Via de rechterlijke billijkheidscorrectie kan hij via de rechter vragen dat de 'rijkere' echtgenoot maximaal een derde van het tijdens het huwelijk opgebouwde vermogen aan hem afstaat. Wie dat vangnet niet wenst, moet dat expliciet vermelden in het huwelijkscontract. De rechter zal het vangnet enkel activeren als hij meent dat het om een 'schrijnende situatie' gaat. Bijvoorbeeld als de man zijn carrière heeft stopgezet voor het gezin en vervolgens een ziekte krijgt die zware kosten veroorzaakt.

4Kinderloze echtgenoten erven meer van elkaar

Kinderloze koppels gaan er op twee vlakken op vooruit. Voor wie een broer of een zus nalaat, zal het huwelijksstelsel geen verschil meer maken. De echtgenoot-erfgenaam met een scheiding van goederen wordt niet langer benadeeld. Hij moet de erfenis ook niet meer delen met een oom of een tante.

Na de goedkeuring door de ministerraad moet het ontwerp nog naar de Raad van State, waarna de Kamer het laatste woord krijgt.

Morgen in Netto: Nooit meer met lege handen na echtscheiding.

NADINE BOLLEN