In verschillende Europese landen weerklinkt het terreuralarm nu het rijk van IS in Irak en Syrië aan het instorten is en gevreesd wordt dat terugkerende militanten hier aanslagen plegen.

Onlangs raakte bekend dat Groot-Brittannië al van meer dan 150 jihadisten en criminelen hun nationaliteit heeft afgenomen, waardoor zij niet meer legaal naar het land kunnen terugkeren of er verblijven. De intrekking gebeurt door de minister van Binnenlandse Zaken en kan ook zonder een veroordeling.

In Groot-Brittannië is de angst voor terreur nog sterk aanwezig na de aanslagen in Manchester en Londen. Het afgelopen jaar vertrokken ongeveer 850 Britten naar Syrië en Irak. Naar schatting de helft van hen is teruggekeerd.

Ook in Nederland is het sinds kort mogelijk om de nationaliteit af te pakken van Nederlandse jihadisten met een dubbele nationaliteit (een land mag niet iemand stateloos maken) zonder dat ze veroordeeld zijn. Dat kan er op last van de minister van Veiligheid en Justitie. Er is wel elke keer in een gerechtelijke beroepsprocedure voorzien.

Illegaliteit

Tegenstanders vinden dat de wet in strijd is met de rechtsstaat en dat het risico bestaat dat de tot 'ongewenste vreemdeling' bestempelde jihadisten in de illegaliteit verdwijnen. De Nederlandse Raad van State is ook tegen en wijst erop dat teruggekeerde Syriëgangers onmiddellijk in voorarrest kunnen worden genomen.

Zo'n gerechtelijke vervolging waar mogelijk, is tot nu de strategie geweest van ons land. De cijfers spreken voor zich. Onlangs gaf minister van Justitie Koen Geens (CD&V) een overzicht op een parlementaire vraag.

121 jihadisten die in Syrië of Irak verblijven zijn bij verstek veroordeeld. In totaal zijn er nog 280 ginder, van wie er 121 vermoedelijk zijn overleden, wat het aantal op 159 brengt.

69 jihadisten zijn hier veroordeeld nadat ze waren teruggekeerd uit het oorlogsgebied. Dat is op een totaal van 121. Tegen de anderen is meestal een strafdossier lopend of het gaat om minderjarigen die naar de jeugdrechter werden verwezen.

26 kandidaat-jihadisten, die onderschept werden op weg naar Syrië of Irak, zijn veroordeeld op een totaal van 83.

Samengeteld zijn dit 216 veroordelingen door Belgische rechtbanken of hoven van beroep.

“Niet streng genoeg”

Voor de N-VA gaat deze aanpak niet ver genoeg. De partij wil dat iemand met dubbele nationaliteit die veroordeeld wordt voor een terreurmisdrijf zijn Belgische nationaliteit verliest. Volgens het wetsvoorstel dat de N-VA daarvoor heeft ingediend, moet dat zelfs automatisch gebeuren.

Vandaag kan intrekking van de nationaliteit alleen bij wie minstens vijf jaar cel heeft gekregen. Dat is bij vier terroristen al gebeurd.

Het wetsvoorstel vereist dus wel nog een veroordeling, maar in de praktijk is elke foreign terrorist fighter strafbaar en in principe worden ze ook allemaal vervolgd, waardoor het verschil met Nederland en Groot-Brittannië niet zo groot is.

En met de automatische intrekking zouden we een beduidende stap verder gaan. “Dat is zo, maar dat mag ook nadat we achterstand hebben ingelopen tegenover de buurlanden”, zegt Koen Metsu, parlementslid en terreurexpert voor de N-VA, burgemeester van Edegem en een van de indieners van het wetsvoorstel. “Dit is in het belang van de samenleving. We hebben van dit wetsvoorstel drie jaar geleden al een eerste versie gemaakt, maar toen was het nog taboe om erover te spreken. Intussen zijn de tijden veranderd en zien we dat andere landen heel consequent zijn in hun aanpak.”

Metsu hoopt dat het hernieuwde wetsvoorstel zo snel mogelijk op de agenda komt in het parlement. “We moeten geen problemen laten bestaan als ze oplosbaar zijn.”

“Stafwet uitgebreid genoeg”

Minister van Justitie Koen Geens (CD&V) wijst erop dat in Groot-Brittannië en Nederland de minister het initiatief kan nemen tot intrekking, maar dat elke keer in beroep de rechtbank het finale oordeel velt. “Hoe efficiënt is het dan om eerst de minister een beslissing te laten nemen?”, stelt Geens. “En er is dus altijd een individuele beslissing nodig, de intrekking gebeurt dus niet automatisch.”

De minister voert ook aan dat we een uitgebreide strafwet hebben voor alles wat met terrorisme gelinkt kan worden. “Daarom hebben we ook zo veel veroordelingen.”

Dat dit niet evident is, blijkt nog uit Nederlandse cijfers. Van de vijftig terugkeerders daar zijn er slechts vier daadwerkelijk veroordeeld.

dirk hendrikx