Beste dames en heren,

Sta mij eerst en vooral toe de mensen van het Vlaams Vredesinstituut te bedanken omdat ze dit uiterst nuttig onderzoek hebben gevoerd. Ze hebben puik werk geleverd.

Het doet me eveneens plezier dat zo veel mensen van politie, parket en administraties een bijdrage hebben geleverd aan de studie. Het feit dat zij dit deden, ondanks de zware werklast waarmee ze te kampen hebben, betekent dat ze zeer goed de meerwaarde beseffen van een goede beeldvorming en dat ze actief willen meewerken aan de verbetering ervan.

Het belang van kwalitatieve cijfergegevens en analyses van het fenomeen kan ook ikzelf niet genoeg benadrukken. Het illegale wapenbezit en de illegale wapenhandel zijn vrij complexe problematieken, waarin verschillende factoren een rol spelen. Het is belangrijk die factoren goed te begrijpen. Wie zijn ze, die wapenbezitters en -trafikanten? In welke goederen handelen ze, en op welke schaal? Hoe bevoorraden ze zich? En vooral, hoe kunnen we hun illegale activiteiten nog meer ontmoedigen, blootleggen en opdoeken?

Deze vragen kunnen alleen sluitend worden beantwoord als de beeldvorming van de problematiek op punt staat. Tegelijk moeten we erkennen dat dit een werkpunt is. Om die reden werd de beeldvorming inzake illegale wapens ingeschreven in het Nationaal Veiligheidsplan 2016-2019, dat de prioriteiten voor de politie vastlegt.

Verschillende doelstellingen van dat Nationaal Veiligheidsplan zijn al geïmplementeerd of zijn volop in uitvoering. Maar er is nog werk aan de winkel.

Zelf zie ik een viertal factoren die kunnen leiden tot een betere beeldvorming.

Ten eerste moeten zo veel mogelijk illegale wapens, trafieken en productiefaciliteiten worden opgespoord. Het wettelijk arsenaal is hiervoor al uitgebreid.

Zo werd het vorig jaar mogelijk gemaakt om de telefoontap in te zetten en nachtelijke huiszoekingen uit te voeren om wapenmisdrijven op het spoor te komen. Verschillende leden van het openbaar ministerie hebben mij al bevestigd dat die wetswijziging enorme mogelijkheden biedt in hun onderzoeken.

Het Vlaams Vredesinstituut heeft in zijn rapport aangegeven dat de verkoop van wapens op het internet goed moet worden opgevolgd. Ik zal met de opsporingsdiensten bekijken hoe we dit concreet kunnen realiseren. Binnenkort zullen ze in elk geval gebruik kunnen maken van de infiltratie op internet, om criminele handelskanalen te identificeren en te ontmantelen. Het Koninklijk Besluit dat de internetinfiltratie regelt, is volop in voorbereiding.

Om door te dringen in enkele specifieke milieus van zware criminaliteit, zoals de maffia of terreurcellen, zullen zelfs deze opsporingsmethodes niet volstaan. Daarom maak ik werk van een wettelijke basis voor burgerinfiltranten en spijtoptanten. Deze nieuwe rechtsfiguren kunnen hopelijk tot resultaten leiden “if all else fails”.

Ook op Europees niveau zijn al belangrijke stappen gezet. Het Vredesinstituut wijst terecht op de problematiek van de geneutraliseerde wapens. In een recent verleden was het niet bijster moeilijk om onklaar gemaakte vuurwapens, die vrij te koop zijn en vrij mogen worden ingevoerd, opnieuw te activeren. De Europese Unie heeft inmiddels een Verordening aangenomen die strenge, gelijkvormige regels voor de neutralisatie vastlegt. En die blijken te helpen.

Eind maart van dit jaar maakte de VRT hierover nog een reportage. Tom Van De Weghe trok naar Slovakije om er een onklaar gemaakte Kalasjnikov te kopen. Hij nam dit wapen weer mee naar ons land, en liet de Proefbank in Luik de kwaliteit van de neutralisering onderzoeken. Het verdict van de specialisten? Alles was volgens de nieuwe, strenge standaarden verlopen. De reportage bevestigt eens te meer dat de Europese samenwerking in de praktijk zijn vruchten afwerpt.

Naast de opsporing van strafbare feiten, moet ook de registratie van wapens worden verbeterd. Dat is mijn tweede pijler. Dit geldt zowel voor het legale als het illegale circuit.

Om een beter zicht te krijgen op wapens die zonder de nodige vergunning in bezit zijn van burgers, zal ik begin volgend jaar een nieuwe amnestieperiode organiseren. De burger krijgt een laatste kans om zijn wapen aan te geven en er alsnog een vergunning voor te vragen. Wordt die geweigerd, kan het wapen nog worden verkocht, afgestaan of geneutraliseerd.

Ook de registratie van inbeslaggenomen wapens moet worden geoptimaliseerd. Net als het Vredesinstituut, verwacht ik dat het PACOS-project veel zoden aan de dijk zal brengen. Eens gerealiseerd, zal PACOS een digitaal register zijn van alle overtuigingsstukken, waaronder ook de inbeslaggenomen wapens. Er zal een uniforme, verbeterde registratieprocedure gelden, en het is de bedoeling dat verschillende partners in de justitiële keten aangesloten worden. Op dit eigenste moment wordt volop gewerkt aan de uitbouw van PACOS. In september van dit jaar zal er een proefproject lopen bij de politie.

In afwachting van de komst van PACOS, kunnen we echter niet bij de pakken blijven zitten. Ik zal samen met collega Jan Jambon nagaan of we de kwaliteit van de registraties op kortere termijn kunnen verbeteren door de procedures voor het centraal wapenregister en voor de algemene nationale gegevensbank van de politie te uniformiseren, en door de rol van de referentiepersonen voor wapens bij de politie verder te versterken.

Een derde factor die bijdraagt tot een betere beeldvorming, is het waarborgen van de traceerbaarheid van de wapens, nadat deze zijn inbeslaggenomen. Er deden zich in het verleden wel eens problemen voor bij de transporten van te vernietigen wapens naar de Proefbank in Luik. Sinds begin dit jaar hanteren de griffies en de Proefbank een nieuwe procedure met een nauwkeuriger register van alle wapens. Dit voorkomt dat wapens “onderweg” verdwijnen.

Ten vierde vereist een goede beeldvorming dat er kwantitatieve en kwalitatieve analyses gebeuren van de aldus verzamelde gegevens. Enkel op die manier kan men inzicht verkrijgen in de factoren die de illegale wapentrafiek beïnvloeden en in de evoluties die zich voordoen. Gezien het digitale en uniforme karakter van PACOS, denk ik dat dit register zich daartoe uitstekend zal lenen.

U ziet dat we inzake illegale wapenhandel en illegaal wapenbezit al een hele weg hebben afgelegd. Zoals bij alles, neemt dit tijd, maar stap voor stap gaan we naar een betere bestrijding en monitoring van het fenomeen. Ik kan u alvast verzekeren dat we daadwerkelijk met het rapport van het Vlaams Vredesinstituut aan de slag zullen gaan, om op dezelfde weg voort te bouwen.