Een kwart van de autorijdende druggebruikers zit met amfetamines in het bloed achter het stuur, 65% heeft cannabis gerookt. Dat blijkt uit de resultaten van de ruim 15.000 bloedanalyses die sinds 2010 werden afgenomen na positieve speekseltests.
Een xtc-pil geslikt in de disco? Een joint gerookt om te kalmeren na de ruzie met je lief? Of een amfetaminepil genomen om een nacht door te werken? Levensgevaarlijk, zéker als je dan nog in de wagen stapt. Maar drugs in het verkeer was lange tijd veel moeilijker op te sporen dan alcohol - en dan bedoelen we niét pillen, poeders of planten in de auto, wel sporen ervan in je bloed. Sinds 1999 werd er wel al op getest, maar kwam er steevast een omslachtige urinetest aan te pas. In oktober 2010 kwam daar verandering in met de veel snellere speekseltest.
Sindsdien zijn er 15.334 bloedanalyses uitgevoerd bij het Nationaal Instituut voor Criminalistiek en Criminologie (NICC). Zulke analyses moeten het aanvankelijke resultaat van de test bevestigen. "Laten we de laatste maanden van 2010 en de eerste van 2011 buiten beschouwing - dat was de inloopfase van de nieuwe test - dan is het aantal positieve bloedstalen meer dan verdubbeld: van 1.715 in 2012 naar 3.744 dit jaar. Dat wil niet zeggen dat er meer mensen met drugs in het bloed achter het stuur zitten, wel dat er meer getest wordt", zegt Nele Samyn, diensthoofd Toxicologie bij het NICC.
Party
Voor het eerst komt het NICC naar buiten met de resultaten van die analyses. Met andere woorden: we weten nu met welke middelen druggebruikende chauffeurs achter het stuur zitten. "Het valt op dat partydrugs nog altijd populair zijn. In meer dan 40% van de geanalyseerde bloedstalen zat cocaïne of amfetamine", aldus Samyn. "Cannabis blijft wel veruit de meestgebruikte drug in het verkeer." Een verschuiving in het 'marktaandeel' van de verschillende middelen werd niet vastgesteld.
In een recente Europese studie, waaraan het Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid (BIVV) meewerkte, gaf 2,7% van de chauffeurs in ons land aan weleens met drugs in het bloed met de auto te rijden. In alle andere Europese landen, op Finland na, ligt dat percentage hoger. In Nederland, bijvoorbeeld, rijdt 7% al eens high rond. In Frankrijk is dat zelfs 16%.
Justitieminister Koen Geens (CD&V), verantwoordelijk voor de aankoop van speekseltests, wil het budget daarvoor beduidend verhogen. In 2015 werd er 175.000 euro voorzien, voor dit jaar was 265.000 euro gereserveerd voor de aankoop van 20.380 tests. Voor volgend jaar voorziet Geens 432.000 euro en 36.000 stuks. "Maar over het budget voor de gerechtskosten moet nog gestemd worden", aldus minister Geens. Hij benadrukt dat de tests die aan de politie geleverd worden niet noodzakelijk allemaal gebruikt worden. Hoeveel speekseltests er precies worden afgenomen, is niet duidelijk. "Maar we gaan ervan uit dat het er niet veel méér zijn dan het aantal bloedstalen dat wij onderzoeken", zegt Nele Samyn. "De politie gaat immers pas over tot een speekseltest als er voldoende redenen zijn om te vermoeden dat een chauffeur onder invloed is."
Maar: hoe meer tests, hoe groter de pakkans. "Of die een invloed heeft op druggebruik en rijden, is nog niet duidelijk. In Australië, het eerste land waar de speekseltest werd ingevoerd (in 2003), had het alleszins wél een effect: het aantal truckers die amfetamine gebruikten om de ellenlange ritten vol te houden, nam af na grootscheepse controleacties."
Kan nóg makkelijker
Het BIVV is ook voorstander van het verhogen van het aantal drugcontroles bij chauffeurs. "We weten dat er meer geld voor vrijgemaakt is, en dat is nodig. Toch is de procedure om te testen momenteel nog vrij omslachtig - ook al is ze een stuk beter en sneller dan enkele jaren geleden. Door de bloedanalyse te vervangen door enkel een speekseltest, kan het echter nóg makkelijker. Dan zouden nog meer mensen gecontroleerd kunnen worden. Dat is nodig, want drugs in het verkeer blijkt een steeds groter probleem te worden. Dat is niet alleen zo in België, maar blijkt ook uit cijfers uit het buitenland."
WAT DOET HET MET JE RIJKUNSTEN?
Cannabis Moeite om op één lijn te blijven
"Cannabis is een bewustzijnsverruimende drug, waardoor je mild hallucineert - je gaat de wereld ietsje anders ervaren", legt toxicologe Nele Samyn van het NICC uit. "Wie wiet heeft gebruikt, heeft moeite om op één lijn te blijven rijden en niet te gaan slingeren. Dat effect neemt nog toe als je cannabis combineert met alcohol. Je reactiesnelheid neemt ook af. Eveneens typisch voor een 'cannabischauffeur' is dat hij meestal heel traag rijdt - wat niet meteen onveilig hoeft te zijn, natuurlijk."
Amfetamines Je ziet niet wat rondom je gebeurt
"Er is lang gedacht dat stimulantia zoals xtc en speed mensen net béter lieten rijden. Want dat type drug maakt je alerter en verhoogt je reactiesnelheid. Maar na een wetenschappelijke test aan de unief van Maastricht is gebleken dat chauffeurs met amfetamine in een soort van tunnelvisie terechtkomen. Rijden gaat perfect, maar alles wat er rond hen gebeurt, zien ze niet meer. Een rood licht, bijvoorbeeld, of een overstekende fietser bij het rechtsaf slaan. Dat je dankzij amfetamines wakker blijft en 's nachts úren kan rijden, klopt ook niet: de effecten van vermoeidheid die iedere chauffeur kent, blijven dezelfde. Alleen voél je dat niet als je drugs gebruikt."
Cocaïne Te snel rijden en andere risico's
"De effecten van cocaïne zijn ongeveer dezelfde als die van amfetamine: je voelt geen honger of dorst, geen vermoeidheid, je bent alerter. Met cocaïne komt daar nog eens bij dat je je zelfverzekerder gaat voelen. Wie onder invloed van cocaïne met de auto rijdt, neemt dan ook overdreven risico's - te snel rijden is er daar één van. Cokegebruikers worden ook makkelijk agressief, wat voor een veilige autorit natuurlijk nefast is." (SSL)
POSITIEVE TESTS
2011 1.384
2012 1.715
2013 2.011
2014 2.685
2015 3.413
2016 3.744