Geachte Voorzitter,

Beste Collega's,

We beleven intensieve tijden. Geen revolutionaire tijden, wel disruptieve tijden. Niet het gehele systeem wordt omver geworpen, dat zou een revolutie zijn. Geen zachte veranderingen van het systeem, dat zou evolutie zijn. Maar schokken die snel en krachtig doorheen het systeem gaan, dat is disruptie. Onderdelen uit de bestaande orde of omgeving verdwijnen en worden vervangen door volledig nieuwe. Als de vervanging traag gebeurt, dan is het evolutie. Als de vervanging plots, snel en krachtig gebeurt, dan spreken we van disruptie. Dat is wat onze samenleving overkomt, dat is wat in justitie plaatsvindt en in de komende 5 jaar in steeds versnellend tempo zal plaatsvinden. De oorzaken zijn veelvuldig en complex: mondialisering, ongelijke verdeling van zeer vele dingen in de wereld, digitalisering, klimaat, enz Het voelt aan als tsunamies die over ons heen walsen. De naam van dit seminarie – electrochoc numérique - is dus niet slecht gekozen. Ik ga vandaag niet ingaan op de oorzaken van de disruptieve economie en samenleving, het zou mij in het tijdsbestek te ver leiden. Het is wel een interessant onderwerp want wie de oorzaken begrijpt, kan soms beter zien waar het naartoe zou kunnen gaan en kan dus een voorsprong trachten te nemen.

Disruptieve verandering betekent dat er ook in justitie dingen zullen verdwijnen en dat andere dingen in de plaats zullen komen. Uber zal in enkele jaren tijd de taxiwereld veranderen, booking.com veranderde in enkele jaren de reisbureau- en hotelsector, enz. Dit zal of is aan het gebeuren in de justitiële sector. Vandaag is de personeelskost met grote voorsprong de grootste uitgave van mijn departement, over 10 jaar zou dit anders kunnen zijn. Ik hoop dat ook want dat zou betekenen dat we erin geslaagd zijn om meer investeren in Justitie, dat we meer investeren in de kwaliteit van wat we doen, dat we meer investeren in de middelen die de mensen van justitie ter beschikking hebben, en vooral dat we meer investeren in de aandacht voor slachtoffers, in de re-integratie en re-educatie van daders, in de hulp aan rechtsonderhorigen die moeten kunnen opkomen voor hun rechten en in oplossingen die duurzaam relaties herstellen en we maximaal rechterlijke beslissingen vermijden omdat ze, alhoewel maatschappelijk zeer noodzakelijk, meestal meer verliezers kennen dan winnaars.

De disruptie zal nooit zover gaan dat Justitie zal verdwijnen. Alhoewel als ik toon van vandaag van sommigen hoor, ik mij soms wel even zorgen maak. Verdwijnen neen, snel en radicaal op een aantal aspecten veranderen, ja, dat wel. En deze verandering moet een verbetering zijn in de richting van de waarden die ik net aangaf.

Kwatongen beweren wel eens dat ik met het Justitieplan, met de potpourriwetten, met de aanpak van een programma van vernieuwing van de basiswetgeving zoals ik die vorige week voorstelde, de oorzaak ben van het feit dat justitie verandering ondergaat. Dat is niet zo. Ik tracht de onvermijdelijke veranderingen in de samenleving waarvan sommige al vele jaren aan de horizon zichtbaar waren, in goede banen te leiden. Dat nieuw samengestelde gezinnen eerder de regel zullen zijn dan de uitzondering en dus ons erfrecht en huwelijksvermogensrecht moet aangepast worden, is een onvermijdelijk onderdeel van een rechtvaardigheidsagenda. Dat ons vennootschaps- en insolventierecht meer aangepast moet worden aan de noden van onze ondernemingen en economie en internationaal attractief moet worden, is een absolute vereiste indien we ons welvaartspeil willen kunnen behouden. Zonder actief iets te doen ondergaat de wereld van justitie deze evoluties, en dat is altijd leidt tot een slechter resultaat dan ze proactief te begeleiden. En laat mij toe dit te zeggen, we hadden in ons land een achterstand op bijna alle vlakken in te lopen. Dat verklaart de hoge snelheid waarmee ik de veranderingen tracht door te voeren. We hebben geen tijd te verliezen omdat er helaas al veel is verloren gegaan. En ja, snelle veranderingen brengt met zich mee dat er misschien af en toe moet bijgestuurd worden. Ik heb daar ook geen probleem mee. Maar het is ook niet zo dat de veranderingen ondoordacht worden doorgevoerd. Het gebeurt altijd na raadpleging van vele experten, na overleg met de actoren, met inbreng van mijn administratie en mijn kabinetsadviseurs, na adviezen van de Raad van State en andere adviesorganen, vaak met hoorzitting in het parlement en debat binnen de regering en parlement. Dat niet iedereen zich bij de conclusies neerlegt, kan ik begrijpen en dat hoeft ook niet. Maar dat er telkens een breed draagvlak is, dat kan niet ontkend worden. Ik stel vast dat het overblijvende protest vaak, niet altijd, komt van een belangengroep voor wie de verandering niet voordelig is. Maar ik moet het algemeen belang nastreven. Met het Justitieplan heb ik het ruime kader en de dringend noodzakelijke veranderingen aangegeven. Dit is grotendeels uitgevoerd of volop in uitvoering. In de stand van zaken die ik vorig week op tafel legde kan u de opsomming lezen. Ik heb daarin ook aangegeven waar we staan in de modernisering van de basiswetgeving. Dat zal een programma voor vele jaren zijn maar de afgelopen 2 jaar is al veel voorbereid. Het erfrecht en een deel van het huwelijksvermogensrecht, het insolventierecht, het vennootschapsrecht, de modernisering en digitalisering van de burgerlijke stand, de verschillende onderdelen van het strafrecht, zullen in de loop van volgende 2 jaar kunnen behandeld worden in de Regering en het Parlement. De inwerkingtreding zal gefaseerd gebeuren.

De potpourriwetten hebben eerst vooral ingezet op dringende noden: vereenvoudiging van procedures, werklastvermindering, kerntakenanalyse, eerste stappen in de digitalisering. Dit brengt mij tot het onderwerp van vandaag. De digitalisering van de samenleving is steeds radicaler en heeft steeds diepgaandere gevolgen. Ook hier hebben we door een ongelukkig verleden een achterstand in het halen. Het zal u misschien opgevallen zijn dat ik geen marketingprogramma, geen wervende slogan heb voor mijn digitaliseringsaanpak. Als u mij er één zou vragen, dan zou ik zeggen "Just do it", maar ik ga die niet lanceren. Wel hem beleven. Want niemand zit nog te wachten of weer een grote strategische visie en marketing van de digitalisering van Justitie. Wel op resultaten. En dat is wat ik probeer te realiseren. Er zijn vele redenen waarom het in het verleden de verwachtingen niet konden worden ingelost. We hebben die geanalyseerd en proberen er aan te remediëren en de valkuilen te vermijden. En dat schijnt te lukken want afgelopen jaar zijn de eerste projecten van start gegaan en 2017 zal een jaar zijn waarin nog meer resultaten geboekt worden. Dat betekent dat dit tot veel verandering in de manier van werken zal leiden, zowel in de rechterlijke orde als bij de juridische beroepen. De gerechtsdeurwaarders en notarissen zijn al enige tijd resoluut de digitale snelweg ingeslagen, maar ik stel met grote tevredenheid vast dat ook de advocatuur nu sedert enige tijd de digitalisering omarmt. Daarin zijn de eerste jaren de moeilijkste: er is budget nodig zonder dat er altijd direct rendement is, er moet een draagvlak gecreëerd worden. En er is de ook veranderingsuitdaging. Bovendien moeten alle partners moeten een gezamelijk ritme van verandering vinden. Dit laatste is vooral het belangrijkste voor de rechterlijke orde, de griffies en de advocatuur omdat deze de grootste onderlinge afhankelijkheid kennen.

Om dit alles te realiseren hebben we op 22 juni tussen justitie en de juridische beroepen een samenwerkingsprotocol getekend. Ik zie dat alle partners het belang daarvan inzien en zeer gehecht aan deze samenwerking.

De juridische beroepen en niet in het minst de advocatuur spelen een belangrijke rol in de vooruitgang: zij nemen een aantal belangrijke projecten op zich. Voor de advocatuur zijn dit in een eerste fase de creatie van een elektronische authentieke bron, de creatie van een insolvabiliteitsregister dat de elektronische dossiers en procedures tot stand zal brengen, het e-paymentplatform voor elektronische betalingen, het elektronisch register voor de dossiers en procedures van collectieve schuldenregeling, de salduzapplicatie, enz

Van de kant van justitie rollen wij het e-box-platform ( de elektronische brievenbus ) en e-deposit-platform ( het elektronisch neerleggen van de conclusies ) uit. Maar ook de installatie van wifi in al onze gerechtsgebouwen is lopende, de uitbreiding van de piloot Antwerpen-Hasselt waarbij in burgerlijke zaken op vrijwillige basis via videoconferentie gepleit wordt zal in 2017 naar alle ressorten worden uitgebreid. Het is maar een greep wat aan de gang is en eind 2017 allemaal een realiteit zal zijn.

In het protocol van 22 juni werd ook de afspraak gemaakt dat alle communicatie zal verlopen via een beveiligde weg tussen het ICT-platform van Justitie en dat van de OVB-OBFG. Dat is nodig omwille van veiligheid, efficiëntie in kostprijs, standaardisering van de samenwerking en de snelheid van de realisatie van de projecten. Ook hebben de FOD Justitie en ikzelf ons geëngageerd om de nodige juridische basis en kader te creëren voor de projecten die aan de juridische beroepen worden toegekend. De afgelopen jaren is dat al voor verschillende van deze projecten gebeurd en wij zetten dit werk verder. Daarbij wordt per project, zoals afgesproken, voorzien in een wettelijke basis die de financiering van elk project mogelijk maakt. Ook hier heb ik al telkens mijn belofte nagekomen, zoals ook mijn voorgangers dat deden toen een zelfde opdracht werd gegeven aan één van de andere juridische beroepen.

We moeten in de digitalisering van onze gezamelijke werking en administratie snel in gaan en doen dat ook. U zal dit in 2017 merken. Vooral ons gewoontes aanpassen zal het moeilijkste zijn. Dat is in het leven vaak het moeilijkste. En toch moeten we dit snel doen om 2 belangrijke redenen:

• we hebben hier samen een achterstand in te lopen. Miljoenen burgers leggen hun belastingaangiften elektronisch neer en beheren hun bankrekening elektronisch. Dan moet dat ook kunnen voor conclusies en andere document- en informatie-uitwisseling tussen de professionals van justitie. We hebben samen nood aan deze efficiëntiewinst en kostenbesparing.
• Een tweede reden is dat we zo snel mogelijk de meer fundamentele uitdagingen van de digitalisering moeten kunnen voorbereiden om ze tot ons gemeenschappelijk voordeel te maken. Het digitaliseren van de administratieve handelingen, is een stap die in vele sectoren al is gezet en die een verdere stap is die in de lijn ligt van de vervanging van de typemachine door een tekstverwerker. We moeten de typemachines, versta de papieren communicatie, achter ons laten. 2 werkwijzen, één op papier en één elektronisch is een overgangsperiode die we best zo kort mogelijk houden omdat ze voor iedereen nadelig en belastend is. Daarom zullen we op een gegeven moment moeten overgaan tot alleen nog elektronische communicatie. Dat ogenblik ligt niet ver meer voor ons. Daarom zal ik de elektronische werkwijze, daar is een wettelijke basis voor, in overleg van OB FG-OVB, op een gegeven moment opleggen, vrees ik, om de achterblijvers over de streep te duwen. Als u geen achterblijver bent, dan zal u van die verplichting geen last hebben.

De belangrijkste uitdaging , alhoewel we die in het verleden niet gemakkelijk realiseerden, is niet de digitalisering van de administratie die we wel zo snel mogelijk samen moeten realiseren, maar het effect van big data, de blockchain, artificiële intelligentie en nog een paar andere evoluties die ongetwijfeld op ons zullen afkomen. Die dingen bestaan vandaag. Hun impact is nog niet altijd duidelijk, zeker niet in de wereld van justitie. Maar wat welk zeker is, is dat ze een belangrijke impact zullen hebben en dat dit geen decennium meer zal duren. Ik ben daarom gelukkig dat deze thema's vandaag ook aan bod komen in dit seminarie. We mogen ze niet vrezen omdat angst een slechte raadgever is. We moeten ze analyseren, bestuderen in hun effecten voor samenleving en justitie en ze dan inzetten waar ze justitie tot voordeel kunnen strekken en justitie voorbereiden daar waar ze onvermijdelijk justitie zullen veranderen.

Ik verneem in de komende dagen graag wat uw analyses en conclusies rond dit thema zijn en sta open voor gedachtenwisseling daaromtrent. Er is nog wat tijd, maar ook geen jaren meer, om hier tot overwogen conclusies te komen en tot actie over te gaan.

Het digitaliseren van onze administratieve samenwerking en de concrete overstap op het terrein moet nu gebeuren. 2017 zal een belangrijk jaar zijn waarin we samen veel projecten zullen opleveren. Ik dank de balieverenigingen voor hen grote inzet.

Samen kunnen en zullen we slagen.