Belgische transgenders die officieel van geslacht willen veranderen, hoeven daar binnenkort geen zware geslachtsoperatie meer voor te ondergaan. Dat regelt een nieuwe transgenderwet die vandaag op tafel ligt in de ministerraad.

Wie vandaag van geslacht wil veranderen, moet daar zware operaties voor ondergaan: hij of zij moet zich laten steriliseren en moet zich ook fysiek laten ombouwen tot het geslacht dat men wil aannemen. Met het nieuwe wetsontwerp voor transgenders dat momenteel op tafel ligt, komt daar echter verandering in. "In feite gaat het om een demedicalisering van de wetgeving", zegt federaal staatssecretaris voor Gelijke Kansen Elke Sleurs (N-VA) in De ochtend op Radio 1. Die ommezwaai was nodig omdat de huidige regeling eigenlijk een schending is van de mensenrechten.

"De uitdrukkelijke vraag naar sterilisatie en fysieke veranderingen verdwijnt, waardoor het ook voor transgenders mogelijk blijft om kinderen te krijgen naargelang het oorspronkelijke geslacht", legt minister van Justitie Koen Geens (CD&V) uit.

Wat wel nog wordt verwacht van mensen die officieel van geslacht willen veranderen, is dat ze een attest kunnen voorleggen van een gesprek met een transgenderorganisatie. "De persoon moet kunnen bewijzen dat hij zich zeer goed heeft voorgelicht en dat hij een indringend gesprek is aangegaan over de gevolgen van een geslachtsverandering. Hij moet ook goed beseffen hoe moeilijk het in de toekomst zal zijn om de geslachtsverandering nog om te keren", zegt Geens.

Volgens Sleurs waren de aanpassingen in de transgenderwet dringend nodig omdat het medische aspect nog steeds veel mensen tegenhoudt om van geslacht te veranderen. "Door de zware operaties die erbij komen kijken, blijven nu nog veel mensen zitten in een genderidentiteit die ze niet willen", klinkt het.

'Leven als mezelf'

Helena Nijns (33) is sinds een drietal jaar openlijk transgender. Maar zo door het leven gaan in Vlaanderen blijkt nog niet altijd even makkelijk: "Vooral de onwetendheid en de verkeerde informatie maken het soms lastig", zegt ze. "In de media wordt vaak meteen de link gelegd met operaties en geslachtsveranderingen, terwijl het daar helemaal niet om draait. Transgender zijn, is het gevoel dat je man of vrouw bent, ook al komt je biologische geslacht daar niet mee overeen."

Of transgenders ook de noodzaak voelen om hun geslacht met dat gevoel overeen te brengen, moet ieder voor zich uitmaken. Zelf is Nijns er nog niet uit. "Ik wil vooral leven als mezelf, of dat nu als man of vrouw is, dat is mij nog niet geheel duidelijk. Voorlopig lijkt het eerder iets daartussenin te zijn."

Om die reden vindt Nijns het dan ook jammer dat er in België - ook mét de nieuwe regeling - nog steeds een binaire keuze gemaakt moet worden. "Man of vrouw, zo staat het op je paspoort. Voor iets anders is er geen ruimte en dat is jammer." Het liefst van al zou ze de geslachtsregistratie dan ook integraal van onze identiteitskaart zien verdwijnen.

Dat er transgenders zijn voor wie een geslachtsoperatie wél een logische stap is, begrijpt Helena Nijns volkomen. "Er zijn mensen die van jongs af aan al heel goed voelen dat ze een ander lichaam willen, bij mij was dat gewoon niet zo. Als kind merkte ik wel geregeld dat ik een grote affiniteit had met zogenaamd vrouwelijke dingen. Zo vond ik de jurken van Disney-prinsessen vaak verrassend mooi en ben ik ook eens ondersteboven geweest van de nieuwe blauwe maillot van een van mijn nichtjes. Maar omdat het als jongen not done was om je met zo'n meisjesachtige dingen in te laten, duwde ik die gevoelens weg. Ik paste me onbewust zo goed mogelijk aan aan het stereotiepe manbeeld van maatschappij."

Het was begin van een lange en verwarrende strijd tegen conformisme. Nijns: "Ik leerde me onbewust zo goed mogelijk aanpassen aan het stereotiepe manbeeld van maatschappij: ik kleedde me mannelijk, gedroeg me kordaat en viel op vrouwen. Dat hield ik zo goed vol, dat het ook voor mezelf lange tijd niet duidelijk was, wat er precies speelde."

Leeftijd omlaag

De nieuwe wet maakt het ook mogelijk voor jongeren om vanaf hun 16de een geslachtsverandering aan te vragen. Momenteel ligt die grens nog op 18 jaar. Bovendien zullen kinderen van 12 er al voor kunnen kiezen om officieel hun naam te laten wijzigen. Dat is volgens Sleurs nodig omdat jongeren al heel vroeg weten dat ze van geslacht willen veranderen. "Vanaf 16 jaar start vaak ook het medische proces: jongeren beginnen dan met het nemen van hormonen en puberteitsremmers. Om dat te volgen, hebben we ook de leeftijd voor een aanvraag naar beneden getrokken."

Wanneer de nieuwe wet effectief in werking zal treden? "Ten laatste tegen midden 2018", zegt minister Geens.

HANNE VLOGAERT