“In de strijd tegen terreur mogen we onszelf niet overschatten”

Het Nieuwsblad* - 17 Sep. 2016

Pagina 12

De minister van Justitie is een meester in de beheersing. Anderhalf uur zit hij lichtjes voorovergebogen in zijn stoel. Soms stug voor zich uitstarend, soms met pretlichtjes in de ogen, maar voor het overige roerloos. Nochtans heeft hij zich de voorbije weken, meer nog dan andere politici, geërgerd aan het blijvende opbod van de N-VA-coalitiepartners. Hun aanval op de vrije meningsuiting, het boerkiniverbod, de noodtoestand, ... het speelt zich allemaal af op Geens' domein. Hij die er prat op gaat dat hij in de strijd tegen terreur 90 procent van het hervormingswerk heeft geleverd. Met de zegen van de N-VA'ers in de regering. Maar niet zelden volgde na die consensus een zweepslag van N-VA-voorzitter Bart De Wever, voor wie het nog iets meer mocht zijn. Geens kan niet zeggen dat hij daar nog niet op gevloekt heeft. En toch.

“Ik bekijk die parallelle communicatie van N-VA vanuit historisch standpunt. Er zijn veel landen waar de leider van de grootste partij de leider van de regering is. Bij ons is dat niet zo, maar toen wij met CD&V de grootste waren, leverden we de premier en zette de voorzitter zich op de lijn van de regering. Nu is dat niet zo. Bart De Wever is geen premier. Dat zorgt soms voor een bijzondere communicatie.”

U laat zich daar minder door opjutten dan uw partijgenoten Kris Peeters en Wouter Beke?

“Het is een manier van politiek doen die mij niet zo aanspreekt. Als je in een regering zit, moet je elkaar stevig vasthouden. Eens je een akkoord bereikt waar iedereen achter staat, dan zou het leuk zijn dat het ook zo blijkt naar de buitenwereld toe. Ik had niet verwacht dat N-VA nog met die noodtoestand zou komen. We hadden dat debat gehad binnen de regering.”

Waarom bent u ertegen?

“Ik weet waarvoor een noodtoestand dient: om een panieksituatie op te vangen. Maar met een noodtoestand voorkom je geen aanslag. Dat is aangetoond in Nice. Zolang niet alle rechters gedeporteerd zijn, zie ik niet in waarom een minister de macht zou moeten krijgen om iemand aan te houden. In Frankrijk hebben ze sinds de noodtoestand al meer dan 1.000 mensen opgepakt zonder één vorm van proces. En wanneer draai je die noodtoestand terug? Iedereen is tegen ­Guantanamo ( het gevangenkamp van de VS op Cuba, nvdr.), maar ondertussen duurt dat daar wel al 15 jaar. Ik ken te veel geschiedenis, en ik denk meneer De Wever ook, om niet te weten dat de noodtoestand uitroepen heel gevaarlijk is.”

Wat is er deze zomer veranderd dat ook uw partij met een veiligheidsplan kwam?

“Ik denk nu niet anders over integrale veiligheid dan in het voorjaar, toen we onze kadernota daarover presenteerden. Er zijn wel aanslagen gepleegd door mensen van wie we het helemaal niet gedacht hadden. Maar het enige wat we nu moeten doen, is voort inzetten op het beleid dat we al voeren.”

De ISIS-leiders riepen geradicaliseerde moslimjongeren eerst naar ginder, nu vragen ze hen om hier aanslagen te plegen. Het beleid kwam telkens te laat. Bent u al ­bezig met de volgende stap?

“Ja. Mocht het conflict eindigen in een nederlaag van ISIS, dan zullen hier ontgoochelde strijders opduiken die hun leven willen hernemen. Onder de aanslagplegers zagen we al idealisten, kleine criminelen en gefrustreerden die wat weirdo waren. Moeilijk om daar controle op te krijgen.”

Is dat zo? Veel van die weirdo's hadden een strafblad, of ze ver­bleven hier illegaal. Ze hadden ­opgesloten kunnen zitten of uit­gewezen kunnen zijn.

“Ik ga niet graag in op concrete gevallen. En een nulrisico bestaat niet. De aanslag in Nice kon heel misschien voorkomen worden, maar om nu te zeggen dat we het van ver hadden moeten zien aankomen? Willen we in een redelijke samenleving blijven leven, dan kunnen dergelijke aanslagen zich altijd voordoen. Wij proberen de wapendracht zo veel mogelijk te beperken en we slagen daar - in vergelijking met de Verenigde Staten - veel beter in. Maar als zelfs een vracht­wagen een wapen wordt ...”

U kunt toch moeilijk zeggen dat de politie niet heeft gewaarschuwd voor het probleem van de draaideurcriminelen die met rust gelaten werden door het gerecht en nu plots helemaal ontsporen.

“Ik denk dat het nog wel meevalt met het beleid van het parket. We mogen onszelf niet overschatten. Een absolute nultolerantie waarbij iedereen onmiddellijk wordt opgesloten of wordt uitgewezen, lukt eenvoudigweg niet. Ondertussen vraag ik wel een grote alertheid in bijvoorbeeld scholen, een doorgedreven sociale controle, een integrale aanpak dus, waarvan ik denk dat die redelijk is.”

Burgemeesters zeggen dat zij sneller en adequater zouden kunnen ingrijpen als ze meer instrumenten zouden hebben.

“Ze hebben gelijk. Preventie werkt het best op lokaal niveau, omdat dat het dichtste bij de mensen staat. Vandaar dat we naar Nederlands model een databank willen oprichten die vanuit de federale overheid de burgemeesters adviseert en dat we sociale werkers ertoe willen aanzetten om informatie te delen met de ­politie of het gerecht.”

Uw partij noemt dat de veiligheid die een sociale dimensie krijgt. Is het niet veeleer de ­sociale werker die een veiligheidsfunctie krijgt?

“Als een maatschappelijk werker in een huishouden langskomt waar een jongeman op zijn computer haatboodschappen zit te ­bekijken, is dat dan geen nuttige info?”

Vanuit veiligheidsaspect zeker. Maar gaan die jongeren nog vertrouwen hebben in sociale werkers?

“De vraag is of we daar een keuze hebben. Het gaat trouwens niet ­alleen over terreur, maar ook over bijvoorbeeld intrafamiliaal geweld. Los die situaties maar eens op zonder dat de mensen die het weten mogen spreken. Ik begrijp de argwaan, maar als het om vitale info gaat, denk ik niet dat we van die sociale werker een te grote verantwoordelijkheid vragen.”

Hannes Cattebeke