Ik hoor steeds vaker partijen zeggen: 'We hebben geen staatshervorming nodig.' Maar dat men mij dan eens zegt wat men wél gaat doen. Koen Geens (66), gewezen minister van Justitie en 'wijze man' van CD&V, maakt zich nu al zorgen over waar het ná de verkiezingen met ons land naartoe gaat. Er zijn serieuze hervormingen nodig om dit land betaalbaar te houden. Maar men bereidt de bevolking daar totaal niet op voor.

Wat moet er volgens u dan gebeuren?

De kosten voor onze sociale zekerheid — 133 miljard euro per jaar — groeien sneller dan onze economie. Ik zeg niet dat de individuele pensioenen te hoog zijn of onze gezondheidszorg te goedkoop, maar men gaat toch serieus moeten hervormen. De federale overheid heeft maar 16 miljard uitgaven waarop ze kan besparen. Dus ofwel spaar je Justitie, Buitenlandse Zaken en Defensie helemaal weg — wat niet zal gebeuren, de uitgaven in Defensie zullen zelfs nog fameus omhoog gaan. Ofwel doe je structurele hervormingen. Als het federaal niet lukt om dat op een geloofwaardige manier te doen, is het beter dat men de bevoegdheden aan de deelstaten toewijst, zodat men het daar kan doen. Ik hoor steeds vaker zeggen: 'een staatshervorming, daar gaan we toch niet meer aan beginnen'. Maar als men geen staatshervorming wil, dat men dan eens zegt wat men wél gaat doen om ons land betaalbaar te houden.

Eerder zei u zelf al dat u niet gelooft dat serieus hervormen nog kan op het federale niveau.

Ik heb daar oprecht mijn twijfels over, maar het zal de jonge generatie zijn die dat beslist. Onze CD&V-ministers leggen hervormingen voor die geloofwaardig zijn en die ze ook kunnen realiseren, maar men moet het ook willen doorvoeren natuurlijk. De regering-Di Rupo heeft destijds beide gedaan: én een staatshervorming op poten gezet, én hervormd op federaal vlak. Eigenlijk hadden we toen moeten voortdoen, want de meeste regeringspartijen hadden de verkiezingen gewonnen. Meneer Di Rupo (PS-premier, red.) heeft structurele hervormingen gedaan die voor zijn partij nochtans zeer moeilijk lagen. Toen kon het dus wel. Hij was een fantastische premier, maar hij had de perceptie tegen omwille van zijn Nederlands.

Waarom waren zulke hervormingen deze keer niet mogelijk?

Deze regering is het slachtoffer van het feit dat ze op het einde van de rit (eens men definitief had beslist met welke partijen men zou onderhandelen, red.) heel snel gevormd is, zonder degelijk regeerakkoord. Vincent Van Peteghem (CD&V-minister van Financiën, red.) heeft een fiscale hervorming uitgewerkt die hij ook wilde doorvoeren. En dan zegt men: 'Maar in het regeerakkoord stond niet dat we dat gingen doen.' (trekt grote ogen) Het gezond verstand zegt dat je doorzet als er een hervorming is uitgewerkt. (fel) Dat geldt ook voor het migratiewetboek van staatssecretaris Nicole de Moor (CD&V). We hebben dat nodig en men kan dat nog goedkeuren, maar men moet willen. In de regering-Di Rupo heb ik in acht maanden tijd vier grote bankwetten gemaakt en goedgekeurd gekregen. Daar was er een wil om het te doen. Dat was natuurlijk na een zware crisis, waar het land een nieuw elan probeerde te krijgen.

Nu zaten we nochtans ook vlak na een crisis. De Vivaldi-partijen wilden bewijzen dat België wel werkt. Dat is niet echt gelukt.

(denkt na) Men geraakt wel uit heel veel kleine schermutselingen. Die regering heeft ons bovendien verdienstelijk door twee grote crisissen geloodst (de coronacrisis en de energiecrisis, red.) en op een aantal punten is ze wel tot akkoorden gekomen, zoals met de vergroening van bedrijfswagens. Maar doordat zoveel akkoorden publiek worden genegotieerd, krijgt men de indruk dat het slechter gaat dan het eigenlijk is. Ik heb eigenlijk de indruk dat het binnen de regering steeds beter gaat. Het geschreeuw voor de zomer was veel erger dan nu, terwijl de verkiezingen toch aan het naderen zijn. Het kan nog een mooie finale worden.

Maar nadien zal de volgende regering dus pijnlijke maatregelen moeten nemen, zoals ook N-VA-voorzitter Bart De Wever zegt.

We moeten niet overdreven zuinig zijn om een begroting en een schuld te hebben die van dezelfde aard is als de Scandinavische landen, Duitsland en Nederland. Maar in dit land hebben we doorgaans een externe zweep nodig, wat jammer is. Ik ben in 2013 minister van Financiën geworden, toen we (ook, red.) een begrotingstekort van 4,5% hadden. Ik heb dat op een jaar met veel geluk en een zekere bekwaamheid kunnen terugbrengen naar 2,6%, om aan een Europese boete te ontsnappen. Maar toen zaten we volop in een periode waarin de economische groei hernam. Zo lost de Belgische Staat doorgaans haar problemen op. We hebben twintig jaar lang bijna ongebreidelde economische groei gehad, door de val van de muur, het opengaan van China, de euro. Maar vandaag zitten we sloot, omdat er veel internationale problemen zijn. Onze groeicijfers zijn niet slecht, maar de snelheid waarmee de kosten van onze gezondheidszorg en onze pensioen jaarlijks toenemen kunnen wij niet volgen. Meneer Vandenbroucke (minister van Volksgezondheid, Vooruit, red.) zegt altijd dat hij twee legislaturen nodig heeft. De vraag is of men in de volgende legislatuur wél grondig kan hervormen.

Vindt u dat Frank Vandenbroucke niet grondig hervormd heeft?

(haalt diep adem) Er zijn wel een aantal hervormingen gebeurd, maar men moet ook eens serieus nadenken over de betaalbaarheid van het hele systeem. Bij de start van de Zweedse regering hebben we vastgelegd dat de kosten voor de gezondheidszorg nog met 1,5% procent per jaar mochten toenemen. Vandaag zitten we weer aan 2% en dat ondanks de stijging waarvoor corona al zorgde. Je kan dat niet blijven verhogen zonder elders te snijden.

MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez zei onlangs in onze krant dat hij wél openstaat voor een staatshervorming. Schrok u daarvan? Of heeft u dat tijdens de regeringsonderhandelingen in 2020 — toen u een regering met N-VA en PS probeerde te vormen — ook al gevoeld?

(fronst en denkt na) Het was wat hem betreft toen zeker geen definitieve 'no pasarán'. Meneer Bouchez kent iets van staatshervormingen — hij is nog assistent Staatsrecht geweest aan de Universiteit van Namen. Maar hij heeft lange tijd de Belgicistische kaart getrokken. De geregionaliseerde kinderbijslag? Dat vond hij 'een farce'. (lacht geamuseerd) Maar meneer Bouchez weet natuurlijk ook dat hij als enige rechtsgepercipieerde partij in Wallonië een aantal Vlaamse partijen nodig heeft om een anker uit te gooien naar een volgende regering. Aangezien Les Engagés (het vroegere cdH, red.) het goed doet met mijn partij en de andere Franstalige collega's niet erg voor een staatshervorming zijn probeert hij zo misschien een voetje voor te krijgen. Ik merk bij de MR wel enige ongerustheid over de komende regeringsvormingen en of men het niet zonder hen zal proberen

Gelooft u dat een staatshervorming in 2024 kan?

Je hebt natuurlijk een tweederdemeerderheid nodig. Van de 150 Kamerzetels zitten er al 30 bij de radicale partijen. Men verwacht dat dat er morgen 40 kunnen zijn. Dan moet je met alle andere partijen een akkoord vinden voor een staatshervorming. Daar durf ik niet op te wedden. De partijen moeten zich dus voorbereiden op wat ze gaan doen indien een staatshervorming niét kan. We gaan niet nog eens een aantal jaren kunnen pappen en nathouden.

Maar stel dat een staatshervorming mathematisch haalbaar zou zijn, gelooft u dan dat die er ook komt?

Ik denk dat de Franstalige politici zelf niet noodzakelijk tegen een staatshervorming zijn. Maar als het sentiment in de maatschappij is: 'al die tijd die we daarmee verliezen, daar gaan we toch niet mee beginnen', houden politici daar ook rekening mee. En laat ons eerlijk zijn, dat is voor een groot stuk ook de toon in Vlaanderen vandaag.

Uw partij voedt die toon ook. Net als Open Vld slaan zij ook meer en meer dat straatje in om zich af te zetten tegen N-VA.

Ja maar... Ik ga toch voor één keer 'mevrouw' zeggen. Wie heeft al die staatshervormingen gerealiseerd? Zes zijn gerealiseerd met socialisten, vijf met de CD&V. De Volksunie heeft soms meegedaan. De N-VA niet. En toen meneer De Wever in de federale regering stapte in 2014 wilde hij géén staatshervorming, maar een economisch rechts beleid. Het is leuk om 'voor' een staatshervorming te zijn, maar het doen is werken, studeren en onderhandelen. Elke partij moet voor beide scenario's plannen in haar schuif hebben. Mijn partij heeft een fiscale hervorming op het federale niveau voorbereid. Tegelijkertijd moeten we ook een plan hebben voor het geval dat er een stuk financiering wordt overgeheveld naar de deelstaten. Ik hoop dat de partijvoorzitters daar ook al over spreken: 'wat als dit zich voordoet? Hoe zien jullie dit?' Dat moet op het hoogste niveau gebeuren — en vooral in stilte.

U praat met zoveel passie over de uitdagingen van het land, maar in juni staat u niet op de federale, maar op de Europese lijst - op een quasi-onverkiesbare plaats nog wel. Waar slaat dat op?

(zen en vrolijk) O, maar in mijn dromen stond ik al heel lang op de Europese lijst. Ik ben dus heel blij dat ik dat op het einde van mijn carrière nog eens mag doen. Als ik wat vroeger met actieve politiek begonnen was, was ik misschien nog in dat parlement geraakt. Alles wat belangrijk is, wordt daar beslist: de coronavaccins, de financiële crisis, Oekraïne, migratie...

***

Geens probeert met een brede glimlach aan te geven dat dat het einde van zijn antwoord is. Wanneer ik blijf doorvragen — en na beschouwingen over hoe iemand van 66 jaar in het leven staat — geeft hij dan toch iets toe.

Ik had de Europese lijst graag getrokken, maar zodra ik wist dat Wouter Beke dat ook ambieerde — ik dacht dat hij federaal wou blijven — liet ik hem heel graag voorgaan. Hij is 15 jaar jonger dan ik.

Beke verhuist ook maar naar de Europese lijst omdat de partij Nawal Farih — de vriendin van Mahdi — de Limburgse Kamerlijst wou laten trekken. Daarbij offert uw partij u dan maar op, terwijl u als Kamerlid bergen verzet en de partij er prat op gaat dat ze actieve 60-plussers niet afschrijft.

(louterend) Ik doe dat allemaal doodgraag, dat ziet u wel. Maar het is geen kwestie van leven of dood. Ik heb een heel mooie loopbaan gehad, een mooi gezin en ik ga nog veel spreken. Van gouverneurs van de Nationale Bank wordt ook verwacht dat ze stoppen op 67. Hetzelfde geldt voor magistraten.

Maar de Nationale Bank beweert niet dat ze de vertegenwoordiger is van de actieve 60-plusser. Uw partij doet dat wel.

Ik ben niet louter opgekomen voor de ouderen, voor alle duidelijkheid. Ik ben opgekomen omdat ik graag aan politiek doe en ik voel mij niet de vertegenwoordiger van de ouderen. Maar ik ben wel graag 66. (lachje)

Aangezien u dan toch tijd zal hebben: mag men u volgende zomer bellen als bemiddelaar, als de formatie in het slop zit?

Zoals u ziet heb ik twee gsm's, dus ik ben bereikbaar. Maar eerst ga ik op reis met mijn vrouw.