Hebt u ooit in Napels met de auto gereden? Ik wel, veertig jaar geleden, ik weet niet hoe het er vandaag aan toegaat. Ik reed ook in Oslo en Stockholm. Wie vreedzaam en voorzichtig rondreed in Napels, en niet voortdurend toeterde, kwam geen meter verder, en was een gevaar voor zichzelf en de anderen. In Stockholm of Oslo zie je weinig agressief gedrag in het verkeer, en een schuinsmarcheerder wordt onmiddellijk sociaal gepenaliseerd.

Mensen zijn doorgaans rationeel en passen hun gedrag aan aan dat van de andere mensen, aan dat van hun gemeenschap. In Engeland ga je mooi in de rij staan als je een bus wil nemen. Zelfs in Napels zijn de automobilisten best individueel rationeel: maar allemaal samen zijn ze irrationeel en gevaarlijk, en kan enkel de gestrengheid van de overheid en dus van de politiek de zaken verbeteren.

Zo is het ook met corona. In Vlaanderen passen de meeste mensen zich aan. Ze dragen een mondmasker, laten zich vaccineren, binnenkort zelfs met een derde prik, en in de ziekenhuizen en woon- en zorgcentra is het overgrote deel van het personeel gevaccineerd. Wordt een corona pas gevraagd, dan maakt niemand daar drukte over. Een gezondheidswerker die zich zonder heel geldige reden niet laat vaccineren, is zonder meer niet geloofwaardig. En ook een niet-gezondheidswerker moet al van sterken huize zijn om zich bekend te maken als niet-gevaccineerde. Sociale druk is iets bijzonder.

In Brussel gaat het anders toe, en ook in Wallonië is men pas recent onder druk van de corona de ernst van de situatie gaan inzien.

Waarom zou iemand in Brussel die ergens heeft vernomen dat een vaccinatie een negatieve bijwerking kan hebben, of die gewoon bang is van een injectie of de tijd niet wil maken, zich laten vaccineren? Hij wordt daarvoor toch niet met de nek aangekeken door anderen.

In Brussel is er dus op het stuk van corona een collectieve irrationaliteit: de overheid is bang van de negatieve electorale effecten die verplichtingen allerhande met zich brengen, men heeft sowieso moeite met een strenge handhaving, en alleen al de corona pas is een hele opgave. Ook werkgevers deinzen terug voor verplichtingen.

Wat meteen blijkt is dat de bevoegdheid relatief dicht bij de mensen moet worden uitgeoefend. Waarom zou men strengere regels opleggen in een regio waar de mensen zich toch al gedisciplineerd gedragen. Soms zal men nochtans niet anders kunnen als die regio toch weer besmet geraakt door ongedisciplineerd gedrag in andere gebieden: het gezondheidsgedrag in Brussel kan wel degelijk een impact hebben op de situatie in Vlaanderen.

En zo is de wederzijdse afhankelijkheid niet zelden een wurggreep, niet alleen in ons land, maar ook tussen landen, en tussen continenten. Eén ding is evenwel zeker. Als ieder voor eigen deur veegt, zijn we al half gewonnen.

Sommige politici hebben vandaag angst om hun verantwoordelijkheid te nemen als de gemeenschap niet vanzelf volgt: de dekmantel is vaak de individuele vrijheid. Sommige individuen willen in alles hun zeg, zelfs als dat radicaal tegen het gezond verstand en de veiligheid van anderen ingaat. Sommige deelgemeenschappen hebben dan weer andere opvattingen. Dat zijn doorgaans (kleine) minderheden, maar ze maken erg veel ophef of zijn moeilijk bereikbaar.

Hun gedrag werkt aanstekelijk zoals dat van de anarchistische autobestuurders op mij destijds in Napels. Waarom zou ik immers mijn best doen als vele anderen dat niet doen?