“De architectuur van ons land reikt geen oplossingen aan voor een politieke crisis als deze”, stelt Koen Geens (CD&V) vast. Dus pleit hij nog eens voor een verregaande staatshervorming. Niet straks, maar nu. “Je moet in een regering akkoord gaan over een menu, een kalender en een proces voor je van start gaat met die nieuwe regering.”

“België moet vandaag opnieuw de moed vinden om vijftig jaar toekomst te creëren, zoals het dat deed tussen 1970 en 1980. Dat was nochtans een van de economisch en budgettair moeilijkste periodes die het land ooit gekend heeft. Wat we nodig hebben, is een duidelijk afgesproken menu, een strakke kalender en een helder proces. Maar vooral veel politiek engagement.”

Met een opvallende post op zijn website liet vicepremier Koen Geens donderdagavond zijn licht schijnen over hoe hij de staat wil hervormen. Een verrassend statement. Niet zozeer qua inhoud – Geens bundelde zijn eerdere inzichten – maar wel qua timing. Maandag trekken opdrachthouders Patrick Dewael (Open VLD) en Sabine Laruelle (MR) immers naar de koning voor een eerste verslag. Nu het plan van een noodregering plots weer van tafel is, legt Geens een nieuwe staatshervorming weer nadrukkelijk op tafel.

Tanden poetsen

“Zeggen dat er nu belangrijkere dingen te doen zijn, daar houd ik niet van”, zei de Justitieminister vrijdagmorgen op Radio 1. “Het dringende en het belangrijke moet je in het leven altijd samen doen, want anders kom je alleen tot de dringende. En dat is je aankleden en in het beste geval ook je tanden poetsen.”

Begrijp: als er nu geen stappen gezet worden richting een staatshervorming, dan zal de blokkering alleen maar erger worden. “Ik heb aan den lijve ondervonden dat N-VA een democratische partij is. Dan is het vervelend dat ze vanuit een bepaalde deelstaat zeggen: die willen we niet. Dat is toch niet hoe je in onze staat langdurig kan samenwerken?” Daarom wil Geens ervoor zorgen dat België “opnieuw performant wordt.” Hoe? Door een nieuwe staatshervorming. Niet straks, maar nu. “Je moet daarover een akkoord hebben voor je van start gaat met die nieuwe regering.”

Wat staat op het menu?

Alles begint voor Geens bij het menu: een akkoord over wat er besproken kan worden. “Het is de hoogste tijd om een architectuur te ontwikkelen die toestaat om quasi-automatisch, volgens voorgeschreven regels en binnen een termijn, een stabiele regering te vormen met een degelijk programma dat van de meerderheid het vertrouwen krijgt.” Hij pleit ook voor creatieve oplossingen, zoals een Franstalige premier die halverwege de legislatuur plaatsmaakt voor een Nederlandstalige of andersom.

Ook de bevoegdheidsverdeling wil Geens aanpakken. Hij verwijst daarvoor naar artikel 35 uit de Grondwet, “de gouden regel van de subsidiariteit”. Of, simpeler gezegd: enkel wat we vinden beter samen te kunnen doen, moeten we samen doen. De rest kan naar de deelstaten. “Nu is het nog te vaak andersom”, vindt Geens. “Pensioenen, werkloosheidsuitkeringen of defensie moeten federaal blijven, maar we moeten ook meer bevoegdheden homogeniseren.” Denk maar aan de coronacrisis, waar acht ministers en een staatssecretaris bij betrokken zijn. Geens noemt ook strafuitvoering, mobiliteit en migratie bevoegdheden die “hopeloos versplinterd zijn tussen de deelstaten en België”.

En wat met de timing?

Volgende stap: een kalender vastleggen. Geens wil niet dat er gewacht wordt tot op het einde van de legislatuur om het over een staatshervorming te hebben. Hij herhaalde vrijdagmorgen zijn pleidooi om een verklaring tot grondwetsherziening meteen bij het aantreden van de regering te publiceren in het Staatsblad. “Ze hoeft uiteraard pas later gestemd te worden, maar dan is het wel meteen duidelijk.”

Blijft over: het proces bepalen. Ook dat moet nu al gebeuren, vindt Geens. “Betrek je er de partijvoorzitters bij? Laat je het over aan de deelstaatministers? Ik vind dat het in nauw overleg moet gebeuren met de regering.” Door dit nu zo expliciet op tafel te leggen, gaat Geens zelfs nog een stap verder: zonder zo’n staatshervorming ziet hij het niet goedkomen.

Is er wel politieke wil?

Gelooft Geens zelf wel dat zijn voorstel kans heeft op slagen? Hij heeft een aantal ideeën al afgetoetst toen hij koninklijk opdrachthouder was, maar we weten allemaal hoe die opdracht is geëindigd. “Toch hebben ook de Franstalige partijvoorzitters oren naar een staatshervorming”, zei hij op Radio 1. “Dat ze laten uitschijnen dat ze demandeur de rien zijn, is vooral een tactische kwestie. Ik ben er heel zeker van dat ze demandeur de quelque chose zijn. Natuurlijk zijn er accentverschillen, maar als de politieke wil er is om er iets aan te doen, kan je daarover zeker een akkoord vinden.”

Let vooral op die ‘als’ in de vorige zin. Voor dat probleem is er voorlopig nog geen oplossing.

Bron: Nieuwsblad