Meer dan 100.000 mensen staan in ons land "onder bewindvoering". Dat wil  zeggen dat een familielid of advocaat beslissingen in hun plaats mag nemen, omdat ze dat zelf niet meer kunnen. Maar de controle op dat systeem kan soms beter, ontdekte de Hoge Raad voor Justitie (HRJ).

Mensen die aan dementie lijden, in een coma belanden, een mentale beperking hebben of met een verslaving kampen: in sommige gevallen kan de vrederechter oordelen dat ze niet meer zelf in staat zijn om beslissingen te nemen over hun geld of woonsituatie. In die gevallen wordt een bewindvoerder aangesteld, die in hun plaats beslist. Volgens niet-officiële cijfers zouden 113.000 Belgen in zo'n situatie zitten.

Is er voldoende controle?

Vandaag zijn er zo'n 32.000 bewindvoerders aan de slag. Een bewindvoerder kan een familielid of een professional zijn, dat is dan vaak een advocaat. Hij of zij beheert dan het vermogen van iemand die daar zelf niet toe in staat is. Maar is er op de bewindvoerder wel voldoende controle om misbruik tegen te gaan?

Sommige vrederechters zeggen zelf dat het soms makkelijk is om te frauderen.

Christian Denoyelle van de Hoge Raad voor Justitie (HRJ)

"Het is heel risicovol om iemand anders een vermogen te laten beheren" zegt Christian Denoyelle van de Hoge Raad voor Justitie (HRJ). "Cijfers over misbruik zijn er eigenlijk niet. Sommige vredegerechten houden daar cijfers over bij, anderen niet. Persoonsgerichte controles gebeuren maar sommige vrederechters zeggen zelf dat het soms makkelijk is om te frauderen."

Oproep tot meer samenwerking

"Binnen de Hoge Raad is er de mogelijkheid om klacht neer te leggen" vertelt Denoyelle. "We zien het aantal klachten ook stijgen. Hoe dat komt? Steeds meer mensen hebben een bewindvoerder maar er is ook een extern meldpunt. Er is een grotere gevoeligheid."

"De meeste klachten gaan gelukkig niet over misbruik. Wel bijvoorbeeld over iemand die klaagt dat hij te weinig leefgeld zou krijgen van zijn bewindvoerder. Of dat de vrederechter zijn dossier te weinig zou opvolgen."

"De vrederechters beseffen daarom dat een goede controle erg belangrijk is," concludeert Denoyelle van de HRJ. "Maar er zijn ook werkpunten. De meeste vredegerechten doen het op een goeie manier, maar in het vredegerecht ernaast wordt er misschien minder goed gewerkt, en is er minder controle. Dan loop je het risico dat zo'n bewindvoerder zou kunnen gaan frauderen met het geld van zijn cliënten, omdat er om de een of andere reden minder controle is."

De ene vrederechter werkt op die manier, de andere op een andere manier, zonder van elkaar te weten hoe ze het doen.

Christian Denoyelle van de Hoge Raad voor Justitie (HRJ)

Bovendien lijkt uit de audit een ieder-voor-zich-mentaliteit naar voren te komen, waarbij elke vrederechter zijn of haar eigen zin doet, zonder overleg met collega's: "De goeie praktijken die er zijn, geraken zo niet verspreid", zegt Denoyelle. "De ene vrederechter werkt op die manier, de andere op een andere manier, zonder van elkaar te weten hoe ze het doen. Daarom pleiten we voor een cultuur van samenwerking. Want als er steeds meer mensen onder bewindvoering staan, moeten we de manieren van werken aanpassen op basis van goede voorbeelden."

Wetswijziging in de maak

Het kabinet van ontslagnemend minister van Justitie Koen Geens (CD&V) zegt dat het aan een wetsontwerp werkt, dat al een aantal suggesties van de Hoge Raad voor Justitie in de praktijk zou moeten omzetten. Zo zouden professionele bewindvoerders in de toekomst een opleiding moeten volgen, een deontologische code moeten ondertekenen en een beroepsaansprakelijkheidsverzekering moeten hebben. Het wetsontwerp zou eind augustus worden voorgelegd aan allerlei betrokken partijen, waaronder de HRJ.