Koen Geens, minister van Justitie: “Seksuele uitbuiting van minderjarigen is absoluut verwerpelijk. Slachtoffers worden fundamenteel ontwricht en geschaad in hun mens-zijn. Vanuit Justitie zijn we ons bewust van de problematiek. Tienerpooiers zijn mensenhandelaars die we keihard aanpakken.”

Jo Vandeurzen, Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin: “De problematiek van tienerpooiers, de enorme schade die zij toebrengen aan slachtoffers die reeds zeer kwetsbaar zijn en de mentaliteit die heerst in het milieu van de tienerpooiers is bijzonder aanstootgevend en onaanvaardbaar. Er bestaat geen ‘one size fits all’-oplossing. Daarom stemmen we ons hulpaanbod nauwgezet af op individuele slachtoffers.”

Politie en gerecht geven absolute prioriteit aan opsporing en bestrijding van tienerpooiers. In de nationale actieplannen mensenhandel (2012-2014 en 2015-2019), de kadernota integrale veiligheid en het Nationaal Veiligheidsplan maken de Belgische politionele en gerechtelijke diensten verplicht werk van dit fenomeen. Bijna altijd gaat het over een combinatie van mensenhandel met uitbuiting van prostitutie, en misbruik van minderjarigen of andere personen in een kwetsbare toestand.

Verzwarende omstandigheden

Verzwarende omstandigheden, zoals gebruik van geweld en minderjarige slachtoffers, laten rechters toe om zware gevangenisstraffen uit te spreken. Straffen tot 10 jaar en bij herhaling 20 jaar zijn mogelijk en kunnen worden voorafgegaan door de voorlopige hechtenis om de slachtoffers te beschermen en recidive te vermijden. In het geval van grensoverschrijdende georganiseerde bendes neemt het federaal parket de coördinerende rol op zich.

Sneller contactverbod opgelegd

Justitie en de gemeenschappen werken samen door de jeugdzorg op de hoogte te houden. De opgelegde plaats-en contactverboden zijn vaak het resultaat van deze gezamenlijke aanpak. Ook kan een veroordeelde maar verzoeken om vervroegd vrij te komen wanneer er een gespecialiseerd advies is van de pyschosociale dienst van de gevangenis. Bij een vrijlating moet de veroordeelde zich steeds verplicht laten behandelen.

Breder statuut mensenhandel

De uitbreiding van het ‘statuut slachtoffer mensenhandel’ naar minderjarigen wordt op dit moment onderzocht. Het statuut is destijds uitgewerkt met het oog op buitenlandse slachtoffers die moeten meewerken met het strafonderzoek, contact met de dader verbreken en zich laten begeleiden door een erkend gespecialiseerd centrum (Payoke, Pagasa en Sürya) om een verblijfsvergunning en voorwaardelijke hulpverlening te krijgen. Voor minderjarige slachtoffers wordt gedacht aan een loskoppeling van de hulpverlening aan de voorwaarde van medewerking met politie en justitie, zodat minderjarige slachtoffers afgezonderd van het milieu, sneller tot rust kunnen komen.

Opsporing ook via internet

De ‘Cel internetrecherche’ van de Lokale of Federale politie (zoals Cel mensenhandel) zoekt gericht op het internet naar alle mogelijk informatie over een opsporings- of gerechtelijk dossier tienerpooiers (door bijvoorbeeld identificatie van IP-adressen), of neemt op basis van een rechtshulpverzoek contact met buitenlandse collega’s of providers.

Tienerpooiers meest actief in provincie Antwerpen

Een rondvraag bij referentiemagistraten in februari 2019 leert dat voor de provincie Antwerpen in 2018 een 30-tal dossiers werden onderzocht door de politiediensten, waarvan een aantal nog lopende. Daarvan zijn er 5 vonnissen geveld. Voor 2019 betreft het 17 strafonderzoeken, zowel nieuw geopende dossiers als lopende dossiers van 2018. Dat zijn onderzoeken van diverse aard, van gerechtelijke onderzoeken met concrete vaststellingen tot onderzoeken naar aanleiding van een bepaalde ongerustheid over een minderjarig meisje waar geen feiten van mensenhandel werden vastgesteld.

Sneller voogd ad hoc toegekend

Oproepingen of dagvaardingen zijn vaak geadresseerd aan de ouders of wettelijke vertegenwoordigers van minderjarigen die in de jeugdhulp verblijven. Zo komen documenten niet bij de juiste persoon terecht en lopen minderjarigen het risico niet goed te worden bijgestaan. Daarom heeft de Voorzitter van de rechtbank van Antwerpen, in overleg met de rechters, beslist om systematisch een voogd ad hoc aan te stellen aan het begin van het onderzoek. De voogd begeleidt de minderjarigen zodat ze hun rechten kennen doorheen de procedure.

Bijkomende plaatsen jeugdhulp

Op vraag van minister Jo Vandeurzen kwam Child Focus met een brede sensibilisering op onder meer de website www.tienerpooiers.be. Er kwamen een bijkomende leefgroep (9 plaatsen) in de gemeenschapsinstelling De Zande, 13 beveiligde opvangplaatsen, alsook 36 intensieve uitstroomtrajecten.

Versterkte samenwerking Payoke

Met Payoke werd een overeenkomst afgesloten als meldpunt voor slachtoffers van tienerpooiers in Vlaanderen. VZW Payoke beoordeelt het slachtofferschap tienerpooiers, centraliseert de aanmeldingen en voorziet een aanvullende begeleiding voor slachtoffers van mensenhandel. Met deze data over aanmeldingen en begeleiding van (potentiële) slachtoffers, kunnen ze het fenomeen tienerpooiers in kaart brengen. Ook VZW Ne(st) wordt gefinancierd als reflectiehuis met laagdrempelige dag-en nachtopvang van slachtoffers.

Meer opleiding

In Vlaanderen komt er een draaiboek om de informatie tussen jeugdhulpverlening en actoren mensenhandel te stroomlijnen, in de Franse en Duitstalige gemeenschap een oriëntatieschema om optimaal te kunnen doorverwijzen. In mei 2019 komt er een nieuwe opleiding jeugdhulpverlening in de Franse en Duitstalige gemeenschap. In Vlaanderen wordt daarvoor een vormingsplan uitgerold.

Nieuw aanbod voor kleinschalig wonen en begeleiding slachtoffers

Na de recente inspanningen in de gemeenschapsinstellingen, de beveiligde opvang in twee Antwerpse jeugdhulpvoorzieningen, de uitstroomtrajecten, de extra financiering van vzw Payoke en vzw Nest, maakt Minister Jo Vandeurzen nu ook werk van extra aanbod voor slachtoffers via een oproep naar het terrein om extra opvangplaatsen in kleinschalige woonvormen te creëren. Hiervoor wordt 500.000 euro uitgetrokken. De nadruk ligt op een kleinschalig en veilig verblijf op een discreet adres, met psychosociale begeleiding.