De planeet gaat om zeep. Europa gaat om zeep. En migratie is een puinhoop. Zegt men. Als we vandaag Trump en Poetin horen ruziën over het duur bevochten kruisrakettenverdrag van 1987, moeten we vaststellen dat deze mannen een kort lontje en een kort geheugen hebben. De financiële crisis, de terreur, de migratiegolf en de klimaatopwarming hebben in die volgorde zwaar ingehakt op het vertrouwen. En toch mogen we niet fatalistisch worden.

In ‘Wat ik ervan begrijp’ (Polis, 2018), beschreef ik een eenvoudige oplossing. Ze is niet nieuw, en nog minder sexy: ze heet vooruitgang door samenwerking. Maar vooruitgang zie je pas als je een teletijdmachine hebt, of oude foto’s vergelijkt met vandaag. En samenwerking is maar mogelijk als je geduld en gezond verstand hebt, en een immense wilskracht aan de dag legt.

Maar soms lijkt het wel alsof het leuker is om een vijand te hebben dan een vriend, om voor isolatie te kiezen in plaats van voor samenwerking. Precies dan ontstaat chaos, kijk maar naar het Britse Lagerhuis en het Amerikaanse Congres. Trump keldert systematisch vormen van internationale samenwerking. Het woord ‘shutdown’ is een mooie synthese van zijn egocentrische onkunde. De Brexit zal de toekomst van de Britse jeugd nog jaren zuur opbreken. Een ‘no-deal’ betekent terug de ‘harde’ grens tussen Noord-Ierland en Ierland. Het zou de vrede in gevaar brengen die op Goede Vrijdag 1998 werd bereikt na één van de meest vreselijke en nabije burgeroorlogen ooit.

De lezer die niet mee stapt in dat populistisch gedoe, voelt zich wellicht ouderwets. Dat hij zich niet laat ontmoedigen. Kalmte, niet geroep en geblaat kan ons redden. Onze laatste grote crisis was de financiële crisis. De dimensies die ze aannam was veel minder zichtbaar voor de burger dan de terreur- en migratiegolf die nadien kwam. De crisis van de jaren ‘30 mondde uit in de tweede wereldoorlog. Dat werd nu door samenwerking en verfijnde engineering van o.a. het IMF, Nationale Banken en de Europese Centrale Bank vermeden.

Nog eens de teletijdmachine in. Toen in 1945 een atoombom ingezet werd, begreep de mensheid voor het eerst dat om zelf te kunnen overleven, een groep ook de andere groepen moest laten overleven. Bovendien zei president Roosevelt in zijn State of the Union van begin 1944 dat de naoorlogse mens geen vrede meer zou nemen met enkel maar te overleven: de burgers zouden voortaan levenskwaliteit wensen, en daartoe was juridische, economische en sociale zekerheid nodig. Die zekerheden kunnen alleen worden gerealiseerd door samenwerking tussen alle groepen in een samenleving. Samenwerking werd de mantra van de naoorlogse nationale en internationale orde. Het IMF, WTO, WHO, ICC, de Raad van Europa en de Europese Unie, allen maken ze ons continent welvarender dan ooit.

Maar ondanks alle vooruitgang, betogen jongeren nu al weken onafgebroken op donderdag en kondigt zich op 13 februari een nationale stakingsdag aan. Moeten we blind zijn voor gele, groene, blauwe, rode of oranje hesjes? Neen, want net als klimaatspijbelaars komen ze niet voor niets op straat. Hun bezorgdheden zijn terecht, hun boodschap duidelijk. Bouw verder op wat goed is, maar leer uit de fouten van het verleden. Help het klimaat niet om zeep zodat generatie na generatie nog kan genieten van deze prachtige aarde. Bescherm onze koopkracht terwijl we werken, als we pech hebben én straks tijdens ons pensioen. En verzoen beide, want de koopkracht van lagere inkomens kan niet instaan voor de klimaatverbetering.

Over heel het land werden na 14 oktober coalities gemaakt tussen allerlei kleuren. Er wordt samengewerkt in het belang van de burger. Maar diezelfde families vervallen in extremen eens bovenlokale verkiezingen zich aankondigen. Dit is merkwaardig, want politici zouden het goede voorbeeld moeten geven en angsten wegnemen in plaats van versterken. Vertrouwen geven in plaats van afnemen. Zich naar het hart richten van mensen, maar met het volle verstand. De remedie van het vooruitgangsoptimisme is niet deelbaar. De éne crisis overroepen en de andere met tijdelijk soelaas weg relativeren brengt geen zoden aan de dijk. Iedereen beseft dat ook voor het klimaat internationale samenwerking de aangewezen oplossing is. Het klimaatprobleem lossen we niet op met een paar kerncentrales bij te bouwen, het probleem van extreme armoede en oorlog is niet ten einde door ons een migratie-akkoord met Turkije te betalen.

Als we hard en constructief verder samenwerken, is er met zekerheid hoop op duurzame vooruitgang. We doen dat liefst zonder kort lontje en zonder kort geheugen. Redelijkheid en geschiedenis, vooruitgang en samenwerking, ik wens ze u en de mensheid toe.