Wie in België definitief voor een misdrijf veroordeeld is, van een diefstal tot een moord, kan daar weinig aan veranderen. Het is wettelijk mogelijk om uw veroordeling te laten herzien, maar er zijn zo veel voorwaarden aan verbonden en de procedure is zo zwaar dat er amper vragen tot herziening binnenkomen. Sinds 2008 telde het Hof van Cassatie maar 29 dossiers. Slechts in drie gevallen was er een herziening van de beslissing.

Maar minister van Justitie Koen Geens (CD&V) gaat de wet om een afgesloten zaak te laten heropenen versoepelen. Nu moet u voor zo'n verzoek drie advocaten, die zijn ingeschreven bij het Hof van Cassatie of die tien jaar bij een hof van beroep pleiten, bereid vinden om een gunstig advies te schrijven. Dat is niet langer nodig. U moet voortaan enkel de nodige stukken bij Cassatie indienen en die doet dan zelf een eerste filtering.

Geens verruimt ook de definitie van een nieuw feit om een herziening te kunnen aanvragen. Er zullen meer opties zijn om de procedure op te starten. Het zal volstaan dat 'een gegeven' is opgedoken dat niet bekend was tijdens uw proces en dat vermoedelijk zou hebben geleid tot een vrijspraak, het wegvallen van uw vervolging of een lichtere veroordeling op basis van een minder strenge strafwet.

Een concreet voorbeeld: stel dat u bent veroordeeld voor een moord in een periode dat het DNA-onderzoek nog niet bestond. Als door zo'n onderzoek nieuwe gegevens opduiken die u kunnen vrijpleiten, kunt u een herziening aanvragen.

'Een strafzaak herzien blijft een uitzonderlijke procedure. Het is niet de bedoeling om een derde aanleg te creëren in de rechtsgang', stelt minister Geens. 'Maar in zaken waarin onomstotelijk kan worden aangetoond dat bij de beslissing van de rechter een fout is gebeurd, willen we een rechtsherstel mogelijk te maken.'

De soepelere wet zal waarschijnlijk meer aanvragen tot herzieningen tot gevolg hebben, maar het zou niet tot een overrompeling mogen leiden. Dat leert het systeem in Nederland, waar de wet in oktober 2012 is versoepeld. Geens baseert zich op dat systeem om de Belgische wet te veranderen.

In 2013 en 2014 liepen in Nederland 21 verzoeken tot herziening binnen. Dat zijn er bijna evenveel als de 29 dossiers die in ons land in negen jaar tijd werden ingediend. Slechts in 5 van de 21 Nederlandse dossiers werd een nader onderzoek geadviseerd. Van een stortvloed is bij onze noorderburen dus geen sprake.

Nog een belangrijke verandering is dat de minister van Justitie niet meer kan tussenkomen om een veroordeling te laten herzien. Nu kan dat wel. Een bekend voorbeeld is dat van de triatleet Filip Meert die gehoor vond bij ex-minister van Justitie Stefaan De Clerck (CD&V) om zijn veroordeling uit 2001 te laten herzien. Meert was veroordeeld tot vijf jaar cel voor zijn rol in een btw-carrousel. Het Antwerpse hof van beroep oordeelde in 2012 dat er geen reden was voor een nieuw proces. Geens vindt het beter dat de minister niet meer kan tussenkomen om de scheiding der machten en de onafhankelijkheid van de rechters te respecteren.

Geens vindt het ook belangrijk dat een andere rechtbank of hof van beroep uw proces zal overdoen. Hij wil zo een objectieve behandeling garanderen.

De minister van Justitie heeft zijn wetswijziging een eerste keer besproken op regeringsniveau en wil die nog dit jaar laten goedkeuren door de ministerraad. De Hoge Raad voor de Justitie, die toeziet op de goede werking van justitie, heeft een overwegend positief advies uitgebracht.

Geens wil diezelfde Hoge Raad trouwens inschakelen als een onafhankelijk, extern orgaan dat het Hof van Cassatie (weliswaar niet-bindend) zal adviseren over verzoeken tot herziening. In Nederland bestaat ook een commissie evaluatie afgesloten zaken. De Belgische Hoge Raad is daarvoor te vinden, maar vraagt zich in zijn advies aan de minister af of de grondwet niet eerst moet worden aangepast.

In Nederland werd de wet om de herziening van een afgesloten strafzaak te vergemakkelijken al in 2012 goedgekeurd. Nu wil minister Koen Geens ook in ons land de regels en procedures versoepelen. In Nederland zijn er meer aanvragen tot herzieningen, maar is er geen sprake van een stortvloed.

LARS BOVÉ