Verzekeraars moeten na rampen, ontploffingen, ongevallen ... niet meer wachten op een uitspraak in de strafzaak, omgekeerd kan de strafzaak ook niet meer misbruikt worden om een uitbetaling uit te stellen.
Van onze redactrice Marjan Justaert
BrusselNa de ramp met de airshow in Oostende in 1997 duurde het liefst negen jaar vooraleer de slachtoffers hun schadevergoeding kregen, na de gasramp in Gellingen (juli 2004) acht jaar.
Het zijn twee voorbeelden van 'foutloze aansprakelijkheid', waarbij de fout niet bewezen moet worden om over te gaan tot uitbetaling van de slachtoffers. Alleen: door de oude rechtsregel 'le criminel tient le civil en état' moet de burgerlijke rechter wel wachten op de uitspraak van de strafrechter alvorens een schadevergoeding toe te kennen. En zo'n strafzaak durft al eens aan te slepen. Veel advocaten zijn gespecialiseerd in het inroepen van allerhande beroepsmogelijkheden en rechtsmiddelen om de zaak al dan niet moedwillig te vertragen en de uitbetaling uit te stellen.
In de zaak-Gellingen bijvoorbeeld kwam de einduitspraak er met het arrest van het Hof van Cassatie van 14 november 2012. Zowel in 2007 als in 2011 beslisten de rechtbank en het hof van beroep in Brussel dat de burgerlijke rechter géén schadevergoeding mocht toekennen aan de meer dan 600 slachtoffers zolang de penale procedure niet afgerond was. 'Door dit soort uitstel verliest de foutloze aansprakelijkheid in de praktijk het grootste deel van haar nut', valt te lezen in de memorie van toelichting. Een mechanisme dat bedoeld was om de slachtoffers te helpen, ressorteerde het omgekeerde effect.
'Wij moeten in de eerste plaats altijd stilstaan bij het leed van slachtoffers', zegt minister van Justitie Koen Geens (CD&V). 'Een procedure waarbij de slachtoffers jarenlang moeten wachten op een schadevergoeding is voor niemand goed. Ook voor Justitie niet. Daarom draaien we de procedure om en kunnen slachtoffers al een schadevergoeding krijgen vóór de strafrechter een uitspraak heeft gedaan over de zaak.'
Zeker als het gaat over medische kosten of inkomensverlies, denk aan een horecazaak die midden het getroffen gebied van een gasramp ligt, is een snelle uitbetaling cruciaal.
Lek in de leiding
De nieuwe wet slaat op alle gevallen van foutloze aansprakelijkheid die eerder werden ingevoerd in de wetgeving: treinrampen, arbeidsongevallen, vervoer van gasachtige producten, giftig afval, schade veroorzaakt door het winnen en pompen van grondwater, brand en ontploffing, bodemsanering en -bescherming enzovoort.
Wie bijvoorbeeld schade ondervindt door graafwerken in zijn straat - wanneer de aannemer een leiding doorboort - zal sneller vergoed kunnen worden. 'De gerechtelijke wereld is al jaren vragende partij voor deze uitzondering op de regel le criminel tient le civil en état', aldus emeritus hoogleraar Hubert Bocken (UGent) in een advies aan de commissie Justitie. Bocken is naar eigen zeggen 'onverdeeld positief' over de wetswijziging.
Geens' ontwerp werd eerder deze maand unaniem goedgekeurd in de Kamer, door meerderheid én oppositie. Eerstdaags verschijnt de nieuwe wet in het Staatsblad. 'De nieuwe procedure zal onmiddellijk van toepassing zijn op hangende rechtsgedingen', laat het kabinet weten.
Voor slachtoffers van medische fouten bestaat een aparte regeling, evenals voor slachtoffers van terreuraanslagen.
Behalve de versnelling van de uitbetalingsprocedure regelt de wet ook de coördinatie van het deskundigenonderzoek in rechtszaken waarin een expert wordt aangesteld.