De wet die toelaat dat fraudeurs hun proces afkopen, rammelt volgens het Grondwettelijk Hof. Rechters moeten meer toezien op de schikkingen.

In verscheidene ophefmakende fraudezaken kochten verdachten hun proces af: ze betaalden een aanzienlijke som geld aan het openbaar ministerie én vereffenden het fraudebedrag, waardoor een rechter zich niet meer moest uitspreken in de zaak. Bois Sauvage en Omega Diamonds zijn bekende zaken waarin de verdachten hun proces afkochten, recentelijk nog ontliepen beroepsrenners als Tom Boonen zo een zaak van fiscale fraude.

Er is veel kritiek op de wet, die klassenjustitie in de hand zou werken omdat vooral fraudeurs met diepe zakken hun proces afkopen. Een ander probleem is het hoge achterkamergehalte van de wet: het openbaar ministerie en de verdachten treffen de schikking onderling, zonder tussenkomst van een rechter. Die moet de deal enkel nakijken op vormelijkheden.

Geen eerlijk proces

Het Grondwettelijk Hof heeft gisteren beslist dat de zogeheten 'afkoopwet' daarom in strijd is met het recht op een eerlijk proces. Volgens de grondwet heeft elke verdachte recht op een grondige beoordeling van zijn zaak door een rechter. Die zou altijd moeten beoordelen of een schikking tussen parket en verdachte wel gepast is.

Het Hof nam die beslissing na een vraag van de Gentse strafpleiter Joris Van Cauter. Een cliënt van Van Cauter werd vervolgd voor diefstal bij een bank. Het parket weigerde met hem een schikking te treffen. Daarop stelde Van Cauter aan het Grondwettelijk Hof de vraag of de afkoopwet niet bepaalde grondrechten schendt.

Meer transparantie

'Het Hof maakt nu duidelijk dat het openbaar ministerie niet zomaar een rechter kan negeren bij een schikking', reageert Van Cauter tevreden. 'Ik pleit hier al jaren voor. Een rechter is niet zomaar iemand die wat stempels zet bij een beslissing van het openbaar ministerie. Zodra er een rechter is gevat voor een zaak, dus ook een onderzoeksrechter, moet een schikking langs een rechtbank passeren.'

Ook Kamerlid Stefaan Van Hecke (Groen) reageert opgetogen op het arrest. 'Dit bevestigt de kritiek die wij al van bij het begin hadden op de afkoopwet', zegt Van Hecke. 'Er is geen transparantie rond die beslissingen. Als een rechter zal moeten oordelen over de opportuniteit, zal dat veranderen. Zo krijgen we ook meer inzicht in de motieven van het openbaar ministerie om te schikken. Stap voor stap wordt onze kritiek bevestigd en moet de wet worden aangepast.'

Voor schikkingen die in het verleden zijn afgesloten, verandert de beslissing van het Grondwettelijk Hof niets. Maar al over enkele weken zal wel moeten worden voldaan aan die rechterlijke controle waarop het Hof aanstuurt.

Minister van Justitie Koen Geens (CD&V) zal een voorontwerp van wet voorstellen aan de regering. 'Dat ontwerp zal de rechter meer mogelijkheden geven om te controleren op de proportionaliteit en opportuniteit van de schikking', klinkt het bij het kabinet-Geens. 'Daarvoor zal het openbaar ministerie ook beter moeten motiveren.'