Het tekort aan magistraten op de rechtbanken van eerste aanleg wordt onwerkbaar. Kunt u daar op korte termijn iets aan doen?
Koen Geens: 'Ik hou gesprekken met alle rechtbankvoorzitters van dit land om het globale tekort in kaart te brengen. Er is helaas geen budget om tegemoet te komen aan alle vragen. We houden rekening met de grootste noden, op basis van een objectieve werklastmeting. Vergeet niet dat er ook rechtbanken zijn waar voldoende of zelfs te veel magistraten zetelen. De lasten zijn niet gelijk verdeeld.'
Gaat u de magistraten herverdelen over de hoven en rechtbanken?
Geens: 'In 2017 krijgen de rechtsgebieden beheersovereenkomsten waarin ze meer vrijheid krijgen om hun personeel in te vullen. Korpschefs kunnen dan beslissen over de verdeling van magistraten, griffiers en ander gerechtspersoneel. Als het kader op overtal is, bijvoorbeeld door betere IT-systemen te gebruiken, worden vertrekkende magistraten niet vervangen en gaan de middelen naar een ander ressort.'
Tot die tijd zijn er wel nijpende tekorten. Hoe gaat u vermijden dat de rechtbanken van Oost-Vlaanderen of Antwerpen de komende jaren vastlopen?
Geens: 'Ik wil 46 vacatures voor magistraten herpubliceren - 26 voor het parket en 20 voor de zetel - en 137 voor gerechtspersoneel. Maar dat moet eerst goedgekeurd worden door de ministers van Begroting en van Ambtenarenzaken.'
Dat zijn herpublicaties van posten die al langer vacant zijn. Houdt u rekening met de komende pensioengolf?
Geens: 'We kunnen pas na de volgende begrotingscontrole rekening houden met de verwachte uitstroom. Dan zal blijken of er middelen zijn om nieuwe vacatures te publiceren. Ik ga ervoor pleiten om bij Justitie een ander besparingstempo voor het personeel aan te houden. In plaats van de voorziene verdeling van 4 procent dit jaar en de komende drie jaar telkens 2 procent, wil ik dit jaar 1 procent besparen en gradueel opbouwen. Dat geeft ademruimte om in 2015 de personeelsbezetting te garanderen. Maar we moeten ons geen illusies maken: volledige kaders zitten er niet in met de middelen die volgens het regeerakkoord toegewezen zijn.'
De indruk ontstaat dat u als minister van Justitie met handen en voeten gebonden bent.
Geens: 'Je kunt altijd iets doen. Er is ruimte om efficiënter te werken of te besparen. We onderhandelen met de telecomoperatoren over de prijs die we betalen voor gsm-tracking en telefoontaps. Of met Bpost over de postkosten. En magistraten zouden een pak minder tijd verliezen als ze konden werken op performantere en gemeenschappelijke IT-systemen. Nu gaat veel tijd verloren doordat alle diensten op andere platformen werken.'
Die informatisering is een oud zeer, waar ministers hun tanden op stuk beten. Gaat u dat wel realiseren?
Geens: 'Dat is de bedoeling. Ik wil zendingen elektronisch laten verlopen zodat mensen dossiers niet meer via de post moeten versturen en telkens opnieuw inscannen. Of we denken aan een controledatabank voor vonnissen en arresten waarlangs bijvoorbeeld Financiën boetes kan innen.'
Onderzoeksrechters die in een half uur tijd moeten beslissen over een aanhouding: kunnen we dat aanvaarden in een rechtsstaat?
Geens: 'Natuurlijk zou een magistraat idealiter een dag moeten hebben om een beslissing te nemen. Helaas moeten we een kosten-batenanalyse maken om te zorgen dat het systeem blijft werken.'