In mijn retorica viel Saigon, en moesten de laatste VS-militairen en burgers vluchten uit Vietnam. Enkele jaren later, in mijn laatste jaar universiteit (1979-‘80) vielen de Russen Afghanistan binnen.

1979 was trouwens een vreemd jaar. Niet alleen vielen de Russen Afghanistan binnen, Carter sloot ook vrede met Begin (Israël) en Sadat (Egypte) in Camp David. De sjah werd uit Iran verdreven en ayatollah Khomeini keerde terug uit Parijs. Het neo-liberalisme met Thatcher en Reagan kwam eraan. Het vond in zekere zin, althans geopolitiek, steun in de terreinkennis en het charisma van Paus Johannes Paulus II die de muur en het IJzeren gordijn zou helpen slopen.

Afghanistan is gelegen tussen Perzië/Iran en (vroeger) Indië/nu Pakistan. Grenzend in het Noorden aan (de oude) USSR en in het Oosten ook een beetje aan China. Een soort onafhankelijk koninkrijk of emiraat sedert de tweede helft van de 18e eeuw: musulmaans, ook wat Hindoe en Boeddha. Een melting pot van etnische groepen. Betwist tussen kolonisatoren Rusland en Verenigd Koninkrijk. Na de Eerste Wereldoorlog liet Engeland zijn kolonie Afghanistan varen, en het land ging zijn eigen gang, vol intriges, erg instabiel.

Dat duurde tot de Sovjets er eind jaren 70 een communistisch vazallenregime op de been brachten, om uiteindelijk zelf binnen te vallen. Afghanistan moest een republiek meer aan de Russische kroon worden zoals alle '-ans': Kazachstan, Azerbeidzjan, Turkmenistan, Oezbekistan, Tadzjikistan.

De Amerikanen schaarden zich aan de kant van de moedjahedien, de – doorgaans religieuze Soennietische – verzetsstrijders en de warlords van de verschillende etnieën. De Yankees deden uiteindelijk een beroep op Osama bin Laden om de Russen te verjagen. Gorbatsjov trok zich terug in 1989. Het Afghaans leger en de Afghaanse regering hadden niet het moreel om de communistische staat in leven te houden. Dus viel het regime samen met de val van de USSR. En dan kwamen de in Pakistan getrainde Taliban die de religieuze verzetslieden verzamelden en de droom van een islamistisch emiraat opriepen – gefinancierd door de papaverteelt (heroïne).

Osama, een soenniet uit Saoedi Arabië was al altijd de vriend van de moedjahedien, koos nu met Al Qaeda partij tegen de VS. Door het wegvallen van de Sovjet Unie als wereldmacht werd de vroegere vriend een vijand. Zo snel kan het verkeren. Ook Saddam Hoessein uit Irak was in de tachtiger jaren een vriend van de Amerikanen in de oorlog tegen Iran – alvorens in 2003 een grote vijand te worden.

Na de aanslagen op de Twin Towers door Al Quaeda in 2001, valt Amerika onmiddellijk en massaal Afghanistan binnen op zoek naar Osama, die pas tien jaar later in 2011 in Pakistan wordt gevonden. De VS, met medewerking van de NAVO-landen, trainen 300.000 Afghanen om een westers gezind regime in leven te houden, tegen de taliban. Meer dan 1.000 miljard wordt geïnvesteerd in die oorlog. 4.000 westerlingen sneuvelen, toegegeven een kleine fractie van Afghaanse mensenlevens die worden geofferd.

Twintig jaar later trekken de VS zich terug, op instigatie van Trump en Biden. Opnieuw, net zoals toen de USSR zich terugtrok, hebben de ‘officiële’ Afghanen niet de kracht en het moreel om stand te houden. Gesofisticeerde wapens maken geen verschil. En vallen in handen van de Taliban.

Hopelijk wordt Afghanistan niet opnieuw de herberg voor terreurorganisaties. En het valt maar te bezien of de buurlanden en de meer etnisch geïnspireerde warlords de talibanstrijders zullen laten begaan. Maar USSR en de VS hebben een lesje geleerd, net als het Verenigd Koninkrijk eertijds. Afghanistan kan niet worden onderworpen.