Het aantal echtscheidingen zit in de lift. Er zijn meer conflicten tussen werkgevers en werknemers en tussen verhuurders en huurders. We kopen meer online en komen vaker bedrogen uit. Jammer genoeg heeft de coronacrisis een rechtsbijstandsverzekering relevanter gemaakt dan ooit tevoren.

Sinds september zijn de premies voor rechtsbijstandsverzekeringen fiscaal aftrekbaar. “We hebben in de zomer van 2019 al onze klanten aangeschreven met het voorstel in de fiscaalvriendelijke verzekeringspolis te stappen. Van die 320.000 gezinnen hebben 40.000 de overstap gemaakt”, zegt Erika Van Dyck, de CEO van D.A.S. Rechtsbijstand België.

Een vergelijkende tabel op de website van D.A.S. maakt duidelijk dat er in vergelijking met de gewone Consumentenpolis acht extra lijntjes zijn in de kolom verzekerde waarborgen bij Consumenten BeneFisc, de polis die in aanmerking komt voor de belastingvermindering. Het gaat onder meer over contractuele bouwgeschillen, echtscheidingen, huurrechtsbijstand en arbeidsrecht. Voor sommige klanten zijn al die dekkingen niet nodig. “Een zelfstandige heeft bijvoorbeeld niet veel aan arbeidsrecht”, merkt Van Dyck op. “Het is aan de verzekeringsmakelaar om het product te vinden dat het beste bij de behoeften van de klant past.”

De overheid trakteert

“Maar als je de rekening maakt, betalen de klanten nauwelijks meer voor de fiscale polis dan voor de niet-fiscale. In feite betaalt de overheid al die extra waarborgen”, zegt Van Dyck. De Consumentenpolis kost 130 euro per jaar, of 10,83 euro per maand. Voor de Consumenten BeneFisc betaalt een gezin 229 euro per jaar, of 19,08 euro per maand. Wie zijn auto mee in de verzekering wil betrekken, moet 300 euro per jaar op tafel leggen. Met twee voertuigen wordt dat 361 euro.

Sinds het aanslagjaar 2020 kunnen mensen met een rechtsbijstandsverzekering die aan alle voorwaarden voldoet, een premie tot 310 euro per jaar in hun belastingbrief inbrengen. Daarvan krijgen ze door de belastingvermindering 124 euro terug. In het geval van de gewone Consumenten BeneFisc (229 euro per jaar) kunnen de verzekerden dus 91,60 euro terugvorderen van de fiscus, waardoor gezinnen netto slechts 137,4 euro betalen voor de uitgebreide verzekeringspolis. Dat is 7,4 euro meer dan voor de niet-fiscale gezinspolis.

Van Dyck heeft het gevoel dat de belastingvermindering sommige mensen overhaalt om een duurdere polis te nemen. “We hebben kleine tot heel grote producten in ons gamma met rechtsbijstandsverzekeringen. Van de mensen die voor het eerst een verzekering voor het gezin nemen, kiest de helft voor het fiscaal voordelige product. Vroeger kozen mensen meer voor de kleinere producten.”

Hogere gerechtskosten

Oud-minister van Justitie Koen Geens (CD&V) had vijf jaar geleden al het plan opgevat om de rechtsbijstandsverzekering aantrekkelijker te maken. Geens was er zich van bewust dat almaar meer mensen, vooral mensen uit de middenklasse, niet meer naar de rechtbank trokken. Niet omdat ze geen zaak hadden, maar omdat de gerechtskosten in enkele jaren fors gestegen waren. Voor de hoge inkomens spelen die kosten minder een rol. Voor de lage inkomens is er de juridische tweedelijnsbijstand: de pro-Deoadvocaten die gratis juridisch advies, bijstand en vertegenwoordiging bieden.

Geens merkte ook op dat slechts 10 procent van de Belgen een uitgebreide rechtsbijstandsverzekering had. Van Dyck heeft geen zicht op de marktcijfers en weet dus niet of dat percentage gestegen is. Ze kan alleen bevestigen dat de uitgebreide rechtsbijstandsverzekering bij D.A.S. populairder is geworden. De grote verzekeraars, zoals AG Insurance, AXA, KBC, Ethias en Belfius, hebben ook allemaal een rechtsbijstandsverzekering die recht geeft op een belastingvermindering. Daarnaast zijn er specialisten, zoals D.A.S. en ARAG, die alleen rechtsbijstandsverzekeringen verkopen.

Veel mensen hebben, soms zonder het te weten, wel een beperkte verzekering voor rechtsbijstand via hun brand-, auto- of familiale verzekering. Van Dyck wijst erop dat er belangenconflicten kunnen optreden, waardoor een aparte rechtsbijstandsverzekering toch nog nuttig kan zijn. “Wij zijn onafhankelijk. Stel dat u met een glaasje op een ongeluk hebt. De verzekeraar zal dan mogelijk de schade op u proberen te verhalen en argumenteren dat het ongeluk veroorzaakt is door dronkenschap. Met een onafhankelijke rechtsbijstand kunt u dan het oorzakelijke verband tussen de dronkenschap en het ongeluk ter discussie stellen. Met de rechtsbijstand van de autoverzekering kan die discussie een pak moeilijker zijn.”

Slag in het water

De voorganger van Geens op Justitie, Laurette Onkelinx (PS), voerde in 2007 al een vrijstelling van de verzekeringsbelasting in voor bepaalde rechtsbijstandsverzekeringen. “Die belastingvrijstelling was een slag in het water”, zegt Van Dyck. “Die heffing is een supplement, iets wat wij boven op de premie aanrekenen aan de klant en doorstorten aan de schatkist. De vrijstelling van de belasting was niet zo zichtbaar voor de consument.”

De vrijstelling gold ook enkel voor premies tot 144 euro en leverde maximaal zo’n 15 euro fiscaal voordeel op. “Hoe lager de premie, hoe minder waarborgen de verzekeraar kan bieden”, voegt Van Dyck toe. “In de modelpolis van Koen Geens zitten meer waarborgen. De kostprijs van de fiscaalvriendelijke rechtsbijstandsverzekeringen die nu op de markt zijn, ligt tussen 200 en 500 euro. Dat kan, omdat het prijskaartje voor de verzekerde verzacht wordt door een belastingvermindering van 40 procent op de eerste 310 euro.”

Geens drong erop aan dat de fiscaal voordelige rechtsbijstandsverzekering ook dekking zou bieden bij echtscheidingen en bouwgeschillen. “Dat waren heel dure opties bij rechtsbijstandsverzekeringen. Het was niet zo vanzelfsprekend voor verzekeraars om die in de polis op te nemen. En dan nog lukt het alleen als er voldoende schaalgrootte is en omdat we in vrij lange wachttijden voorzien”, geeft Van Dyck toe. Mensen met bouwplannen moeten rekening houden met een wachttijd van drie jaar.

Wie huwelijksproblemen heeft en nog niet ingetekend heeft op een polis voor rechtsbijstand is er ook aan voor de moeite. “Er is een wachttijd van drie jaar, net om te vermijden dat mensen met huwelijksproblemen nog snel een polis zouden afsluiten”, legt Van Dyck uit. Ook samenwonenden kunnen gebruikmaken van rechtsbijstand als ze uit elkaar gaan.

Briefpapier

Of het nu om huur-, arbeids- of verzekeringscontracten gaat, “vandaag werken we af en toe in een juridisch vacuüm”, legt Van Dyck uit. “In de meeste contracten is geen rekening gehouden met een pandemie. We zoeken dan uit of er een juridische grondslag is en dan beslissen we altijd samen met de verzekerde over de te nemen stappen.” Het kan soms al helpen dat D.A.S. een brief stuurt naar de tegenpartij op het briefpapier van de rechtsbijstandsverzekeraar. Zo weet die tegenpartij dat de verzekerde geruggensteund is door het juridische team van D.A.S.

“We lossen juridische problemen het liefst op via minnelijke schikkingen, om lange procedures te vermijden”, zegt Van Dyck. “Vaak willen verzekerden de zaken niet op de spits drijven. We hebben bijvoorbeeld heel wat vragen gekregen van werknemers die wel kunnen thuiswerken, maar dat niet mogen van hun werkgever. Werknemers kunnen bij ons juridisch advies inwinnen en polsen naar hun mogelijkheden. Maar niet iedereen wil de politie of de arbeidsinspectie op zijn werkgever afsturen.”

ILSE DE WITTE