Minister van Justitie Koen Geens (CD&V) pleit voor een hoger loon voor gedetineerden die werken in de gevangenis. Sinds 1 januari zijn die lonen al een eerste keer opgetrokken – een gedetineerde verdient nu 0,75 euro tot 4 euro per uur. Maar Geens wil die lonen nog hoger. “Als de gedetineerde niet zonder geld vrijkomt, verkleint de kans op recidive. En het helpt om de schadevergoedingen te betalen.”

0,75 euro per uur om te helpen in de keuken of om een opleiding te volgen. En maximaal 4 euro voor wie in opdracht van externe bedrijven productionele taken op zich neemt. Dat zijn de nieuwe arbeidsvoorwaarden voor gedetineerden sinds een Koninklijk Besluit dat op 1 januari in werking trad.

De loonsverhoging kwam er op initiatief van ontslagnemend minister Geens, maar die vindt de nieuwe bedragen nog niet hoog genoeg. Maar een verdere loonsverhoging is niet mogelijk in lopende zaken. “De vergoeding is op dit ogenblik te laag om aantrekkelijk te zijn, maar ik heb geen steun kunnen vinden om ze te verbeteren”, zei hij in de Kamercommissie Justitie. “Werken of een opleiding volgen is belangrijk voor de voorbereiding van de re-integratie in de maatschappij. De maatregelen helpen om de gedetineerde niet zonder geld te laten vrijkomen en zo kunnen ook de schadevergoedingen aan de slachtoffers of de bijkomende boetes betaald worden.”

Van de ongeveer 10.500 gedetineerden in de Belgische gevangenissen zijn er op dit ogenblik zo’n 4.550 die een vergoeding krijgen. Zo’n 2.000 van hen doen huishoudelijk werk, zoals schoonmaken of helpen in de keuken. Nog eens 350 zijn aan de slag in de productiewerkplaatsen van Cellmade, de federale instantie die het werk in de gevangenis coördineert. Er zijn er 1.700 aan het werk voor privé-aannemers. De overige 500 gedetineerden volgen een beroepsopleiding tot bijvoorbeeld loodgieter of bakker. Om dat te stimuleren, worden ze ook daarvoor vergoed.

Gemiddeld 250 euro per maand

“Er zijn meer gedetineerden die willen werken dan er arbeidsplaatsen zijn”, zegt Kathleen Van De Vijver van het Gevangeniswezen. “Er zijn daarbij grote verschillen per gevangenis. In Antwerpen is er bijvoorbeeld maar een beperkte oppervlakte om een werkhuis te openen. En in een gevangenis als Leuven-Centraal, waar veel langgestraften verblijven, is er weinig doorstroming omdat de gedetineerden hun job graag zo lang mogelijk houden.”

Kamerlid Sophie Rohonyi (DéFi) klaagde de situatie in de gevangenis van Sint-Gillis onlangs aan. Daar zijn volgens haar wel erg weinig gedetineerden aan de slag en ook erg weinig werkwilligen. Maar dat komt omdat daar veel mensen in voorlopige hechtenis zitten, die hopen snel weer op vrije voeten te zijn.

De werkende gedetineerden verdienen gemiddeld 200 tot 275 euro per maand. Met dat geld kunnen ze frisdrank, chips en sigaretten kopen, maar ook douchegel of de huurprijs van de tv in de cel. “Ook de strafuitvoeringsrechtbank heeft zicht op dat inkomen en kan afspraken maken over het betalen van de burgerlijke partijen.”

Slechte reputatie

Dat er te weinig werk is voor het aantal werkwilligen in de gevangenis, heeft ook te maken met de sociale onrust bij de cipiers. “De privébedrijven betalen 6 euro per uur, maar door de acties van de cipiers kunnen ze te weinig rekenen op de afgesproken levertermijnen”, zegt Van De Vijver. “Er wordt nu opnieuw een nationale staking aangekondigd en de tewerkstelling is daarvan het slachtoffer.”

Dankzij het nieuwe Koninklijk Besluit krijgen de gedetineerden voortaan een vergoeding van 0,79 euro als ze niet kunnen werken door een staking van de cipiers. “De gedetineerden kunnen ermee leven dat ze tijdens een staking niet naar de bibliotheek kunnen of wat minder sport kunnen doen, maar het wegvallen van het werk weegt wel zwaarder op hen. Dat komt omdat hun inkomen ervan afhangt.”

Koen Baumers