Sinds het gemoderniseerde erfrecht van kracht werd, op 1 september precies één jaar geleden, stelden al bijna 16 procent meer Belgen hun testament op. “De vernieuwing van het erfrecht zorgt voor de grootste stijging van het aantal geregistreerde testamenten in tien jaar”, zegt Bart Van Opstal van Fednot, de federatie voor notarissen. “Het is duidelijk dat het de Belg doet nadenken over zijn nalatenschap.”

Wat is er veranderd?

“Belangrijkste verschil: als je kinderen hebt, beslis je vrij over wat je doet met de helft van je vermogen. Vóór het gemoderniseerde erfrecht in 2018 was het deel waarover je vrij kon beslissen kleiner voor wie twee of meer kinderen had. Twee kinderen hadden toen elk recht op een derde van je vermogen, waardoor je slechts over één derde zelf kon beslissen. Wie drie of meer kinderen had, kon slechts een kwart van zijn vermogen nalaten aan wie hij wou. Door de hervorming hebben alle kinderen nu samen een reserve die de helft van het vermogen bedraagt. Zo hebben ouders de mogelijkheid om meer na te laten aan een zwaar hulpbehoevend kind, aan stief- of kleinkinderen of bijvoorbeeld aan een goed doel.”

Kan je je testament gewoon zelf schrijven?

“Een zelfgeschreven testament schrijf je eigenhandig, niet op een computer. Je moet wel opletten dat alles wat je neerpent zeer duidelijk is en aan alle wettelijke voorwaarden voldoet. Want je kunt bijvoorbeeld nooit je kinderen volledig onterven, ook al schrijf je in je testament dat geen cent naar hen mag gaan. Daarom raden we mensen aan hun zelfgeschreven testament te ­laten controleren door een notaris.”

“Je kunt een zelfgeschreven testament ook beter in bewaring geven, want dan kan de notaris je zelf­geschreven wilsbeschikking registreren in het centraal register. Zo weet je zeker dat je testament teruggevonden wordt na je dood en effectief wordt uitgevoerd. Doe je dat niet, dan kan een benadeelde het testament na je dood vernietigen of wordt het misschien nooit ontdekt. Een registratie en bewaring kost tussen 100 en 200 euro.”

Wat is een notarieel testament?

“Naast het zelfgeschreven testament heb je ook een notarieel testament. Dat is een akte die wordt opgesteld door jou en de notaris, geflankeerd door een tweede collega of twee getuigen. Het notarieel testament is 100 procent veilig en geeft meer zekerheid: voor jou en de bevoordeelde erfgenamen. De notaris kan fiscaal advies geven, want in sommige gevallen betaalt een erfgenaam ­anders tot 55 procent erfbelasting. De erfgenamen weten met zekerheid dat je het testament opstelde terwijl je helder van geest was en los van enige druk door derden. ­Bovendien wordt het testament ­onmiddellijk na je dood uitgevoerd. Een zelfgeschreven testament ­passeert altijd eerst via de rechtbank. Voor het opstellen van een notarieel testament betaal je tussen 300 en 500 euro.”

Wat als je geen testament opstelt?

“Niet iedereen moet een testament laten opstellen. Veel hangt van jouw wil af. Als je bijvoorbeeld wil dat je kinderen allen een even groot deel krijgen en je geen andere wensen hebt wat je erfenis betreft, heb je helemaal geen testament nodig. Ga gerust eens advies inwinnen bij een notaris. Die zal je op de eerste afspraak, die meestal gratis is, vertellen wat het beste is voor jouw situatie.”

Wat met je partner?

“Wie niet getrouwd is of niet ­wettelijk samenwoont, laat zonder testament niks na voor zijn partner. Maar als dergelijke koppels wél een testament opstelden, biedt het nieuwe erfrecht een vorm van bescherming bij overlijden van een van de partners. Wie wel getrouwd of wettelijk samenwonend is, kreeg vóór de nieuwe regeling enkel het vruchtgebruik van het huis. Met het nieuwe erfrecht kun je jouw partner de helft van je nalatenschap ­geven als er kinderen zijn. Of alles wanneer er geen kinderen zijn.”

Hoe vermijd je ruzies na je dood?

“Omdat je beslissingsrecht bij het bepalen naar wie je erfenis gaat nu veel groter is, is er natuurlijk meer kans dat iemand zich benadeeld voelt. Daarom raden we aan een testament op te stellen dat voor geen enkele vorm van discussie kan zorgen, en dus minstens gecontroleerd en het liefst opgesteld is door een notaris.”

Sinds het gemoderniseerde erfrecht kun je ook een globale of een punctuele erfovereenkomst afsluiten. “De ouder(s) en de kinderen gaan dan samen aan tafel zitten om een overeenkomst op te stellen”, zegt Bart Van Opstal. “Als iedereen akkoord gaat met de verdeling van het vermogen van de ouders, kunnen ze achteraf niet meer op de ­gemaakte afspraken terugkomen en zijn discussies uitgesloten. We raden als notaris zo'n overeenkomst vooral aan om de schenkingen die de kinderen al kregen in kaart te brengen. Dan kun je samen beslissen welke waarde die schenkingen hebben en hoe ze de ver­deling van nalatenschap bepalen. Er wordt 'bijgeschaafd' tot er een evenwicht wordt bereikt.”

Sinds de hervorming een jaar ­geleden werden maar 2.827 zulke erfovereenkomsten gesloten. Het familiepact is weinig populair door het taboe dat nog altijd rust op de verdeling van de erfenis en de emoties die ermee gepaard gaan. Nochtans kan het voor veel families gemoedsrust brengen.

Tommy Huyghebaert