04-09-2018 Sinds 1 september schept het nieuwe erfrecht meer ruimte voor nalatenschappen aan goede doelen zoals Trias. We vroegen tekst en uitleg aan minister van Justitie Koen Geens.
 

Waarom heb je het Belgische erfrecht aangepast?

Koen Geens: 'Ons erfrecht was gebaseerd op de Code Civil van Napoleon uit 1804. Toen waren erfgenamen gemiddeld 30 jaar oud, nu is dat 50 jaar. Dat betekent dat de volgende generatie, die van de kleinkinderen, belangrijker wordt.'  

De samenleving is grondig veranderd?

'De verschillen tussen kinderen uit hetzelfde gezin tekenen zich duidelijker af op latere leeftijd. De ene heeft het financieel goed voor mekaar terwijl de andere bijvoorbeeld hoge medische kosten heeft. Dit kan ertoe leiden dat ouders soms een andere verdeling willen na hun overlijden. En dan zijn er nog de niet-klassieke gezinsvormen en nieuw samengestelde gezinnen waar het oude erfrecht geen rekening mee hield.'  

Waarin verschilt het nieuwe erfrecht van dat van Napoleon?

'Het basisprincipe is meer keuzevrijheid. Eigenlijk zijn er drie manieren om te sterven. Je kan gewoon doodgaan, zonder iets te regelen en dan treedt de wet in werking. Die is nu zo goed dat dit voor vele mensen de beste optie is (lachje). Maar je kan ook een testament opstellen. In het oude systeem moest – afhankelijk van het aantal kinderen – tot drie kwart van de erfenis sowieso naar de kinderen gaan. Mensen zonder kinderen waarvan de ouders nog leefden moesten minstens de helft voor hen reserveren. Daarin is nu meer vrijheid. De reserve voor de ouders is afgeschaft en die voor kinderen hebben we naar de helft van de erfenis teruggebracht.'  

Nieuw is ook dat je kan sterven met een erfovereenkomst. Wat is dat?

'Dat houdt in dat alle familieleden samen naar de notaris gaan om een nalatenschap te bespreken en een verdeling overeen te komen. Dit kan veel discussie achteraf voorkomen. Belangrijk is wel dat iedereen akkoord gaat en dat er een wachttijd is overgegaan. Zo’n erfovereenkomst wijzigen kan ook pas wanneer opnieuw iedereen akkoord is.'  

Zitten er wijzigingen in de wet die nalaten aan een goed doel zoals Trias makkelijker maken?

'Jazeker. Denk aan de erfovereenkomst. Als iedereen voor het overlijden akkoord is dat een deel van het vermogen naar Trias gaat, zal dat na het overlijden veel vlotter verlopen. Ook het verkleinen van de verplichte reserve voor kinderen en het wegvallen van die voor de ouders, vergroot natuurlijk de mogelijkheden. Bovendien worden mensen en hun erfgenamen steeds rijker. We zitten nu met een generatie van oudere mensen waarvan velen er gerust in zijn dat de kinderen hun schaapjes op het droge hebben. Dat creëert ook meer ruimte om een deel aan een goed doel na te laten.'  

Blijft het voor sommige mensen fiscaal interessant om iets na te laten aan een goed doel?

'Dat is zo. Zeker voor mensen zonder kinderen is het principe van het duo-legaat een interessante manier om te ontsnappen aan de hoge erfbelasting die familie of vrienden anders moeten betalen. Maar – noem mij dan misschien naïef – ik vind dat je iets aan een goed doel moet geven omdat je erin gelooft, niet omwille van fiscale optimalisatie. Trias doet goed werk, dát moet mensen overtuigen om jullie organisatie in hun testament op te nemen.'  

Toch is die erfbelasting niet te onderschatten. Zeker niet voor wie geen kinderen heeft.

'Dat klopt. Daarom heeft de Vlaamse regering hier nu ook enkele wijzigingen in aangebracht, die gelijktijdig met het nieuwe erfrecht en het nieuwe huwelijksvermogensrecht in werking treden. Zorgkinderen en stiefkinderen worden aan dezelfde tarieven belast als de ‘echte’ kinderen en de tarieven voor broers en zussen en andere familie of vrienden zijn een beetje verlaagd. Maar niet van dien aard dat een duo-legaat minder interessant wordt.'  

Zijn die verschillende tarieven per gewest en per erfgenaam niet verwarrend? 

'Is de zon warm? Ja, dat is evident, maar de wereld is verwarrend. Ga naar de VS en daar verschillen de tarieven per staat. En dat er lagere tarieven zijn voor kinderen dan voor suikertantes vind ik een goede zaak. Het erfrecht is er om de ongelijkheid aan de eindmeet een beetje recht te trekken.'  

De Code Civil van Napoleon was revolutionair. Is dat met het nieuwe erfrecht ook het geval?

'Neen, en dat is ook niet wenselijk. Het is in de eerste plaats een aanpassing aan een nieuwe realiteit met nieuwe zeden en gewoonten. En de aandacht die er nu voor bestaat, doet veel mensen beseffen dat ze misschien toch eens moeten nadenken over die eerder ongemakkelijke vraag: ‘wat na mij?’. De eerste zes maanden van dit jaar zijn er al 12 procent meer testamenten opgesteld dan vorig jaar. We verwachten dat nog meer mensen naar de notaris zullen stappen nu ook erfovereenkomsten mogelijk zijn. Ik zou er voor mezelf trouwens ook eens over moeten beginnen nadenken (lacht).'