Binnen het jaar wil minister van Justitie Koen Geens (CD&V) de Criminele Kamers door het parlement krijgen. Verdachten van misdaden waarop tenminste 20 jaar cel staat, zullen worden berecht door vier juryleden en drie beroepsrechters. Een gemoderniseerde assisenprocedure, met de mogelijkheid om beroep aan te tekenen tegen het vonnis.
De minister zelf wil er niets over zeggen, maar het is niemand ontgaan dat het proces tegen de vier verdachten in de kasteelmoord tot nu toe moeizaam is verlopen. Om niet te zeggen: chaotisch, in brokken en stukken en met veel geroep en getier dat de sereniteit in het gedrang bracht. De rechtbankvoorzitter had op sommige momenten grote moeite om de herrieschoppers in de pas te houden. Het proces startte in de lente en zal, na veel onderbrekingen, in het beste geval pas in het najaar worden hervat. Het is maar de vraag of de uitspraak nog dit jaar zal vallen. En tegen dat vonnis zal met quasi zekerheid beroep worden aangetekend, zodat alles opnieuw kan beginnen. Tegen dan is iedereen het overzicht al lang verloren. Neen, als testcase is het proces-kasteelmoord niet geslaagd.
Minister Geens heeft intussen een nieuwe procedure uitgewerkt, de zogenaamde Criminele Kamers, een soort Assisen 2.0. "Binnen het jaar zou de nieuwe wet gestemd moeten worden", zegt hij. "Alle misdrijven waarop minstens 20 jaar opsluiting staat (moord, doodslag, terreuraanslagen met slachtoffers, zware zedenfeiten, red.) zullen door Criminele Kamers worden behandeld. Bij elke rechtbank van Eerste Aanleg zal zo'n kamer worden geïnstalleerd."
Weekje voorbereiding
"De burger zal weer kunnen deelnemen aan de rechtspraak voor de zwaarste delicten. De jury wordt weliswaar afgeslankt. Vier lekenrechters zullen worden uitgeloot en zullen samen zetelen met 3 beroepsrechters. Ze hebben tesamen de volle bevoegdheid om te oordelen over de schuld en de strafmaat. Voor de strafbepaling en schuldvraag wordt met een meerderheid gestemd. De beroepsrechters en de juryleden kunnen het hele proces lang vrij met elkaar praten en overleggen. Het vonnis moet omstandig gemotiveerd worden. Ook het Openbaar Ministerie en de griffier maken deel uit van de Criminele Kamer. Voor elk proces wordt een gedetailleerde akte van beschuldiging opgesteld. De voorzitter van de beroepsmagistraten zal een welomschreven discretionaire macht krijgen, waardoor hij in het belang van de waarheidsvinding onder meer bijkomende getuigen kan oproepen."
Bij vroegere assisenzaken werden de juryleden op de eerste procesdag uitgeloot en wisten ze van het strafdossier niets af. Daarom werd de hele procedure mondeling gevoerd, en moest het hele onderzoek "ter zitting" worden overgedaan. Daardoor duurden sommige processen maanden, zoals dat tegen Marc Dutroux. Geens: "Nu zullen de lekenrechters minstens een week op voorhand worden uitgeloot en zullen ze in de dagen voor het proces het strafdossier kunnen bestuderen, onder begeleiding van de beroepsmagistraten. De lekenrechters zullen dus beslagen op het ijs komen en dat zal voor veel tijdswinst zorgen tijdens het proces. De Criminele Kamers zullen, zoals assisen, het proces op dag één starten en alle volgende werkdagen zetelen tot het vonnis is uitgesproken. Los van zeer uitzonderlijke situaties zullen er geen onderbrekingen zijn."
Minder getuigen
Ook de getuigenstoet zal worden beperkt. "De Criminele Kamers zijn wel verplicht om de onderzoeksrechter, deskundigen en de belangrijkste feitelijke getuigen en moraliteitsgetuigen te horen. We stappen evenwel af van processen met een paar honderd getuigen. Dat kan korter en efficiënter, zonder afbreuk te doen aan de rechten van verdediging en de belangen van alle betrokken partijen", aldus nog Geens.
Tegen elk vonnis van een Criminele Kamer kan beroep worden aangetekend door de veroordeelden en/of het Openbaar Ministerie. "Het beroep wordt behandeld door de Criminele Kamers bij de hoven van beroep (Gent, Antwerpen, Brussel, Luik, Bergen, red.) Daar zullen 4 nieuwe juryleden worden uitgeloot en zijn de professionele rechters raadsheren bij het hof van beroep. De beroepsmogelijkheid komt tegemoet aan de Europese regels."
Het ziet er dus naar uit dat er na járen gebakkelei over de hervorming van assisen eindelijk een procedure op tafel ligt die solide is en aangepast aan de noden van een moderne en rechtvaardige rechtspraak. De burger als rechter voor één proces wordt in ere hersteld. "In de Criminele Kamers zijn ze zelfs in de meerderheid. Het is best mogelijk dat de vier lekenrechters "ja" stemmen en de beroepsrechters "neen" antwoorden in bepaalde zaken." Geens heeft er vertrouwen in dat hij nog voor het einde van deze legislatuur zal landen met zijn wetsontwerp Criminele Kamers. "Het staat op papier en de besprekingen in de regeringswerkgroepen zijn volop aan de gang."
JOSÉ MASSCHELIN