Minister van Justitie Koen Geens wil dat trouwlustigen meer stilstaan bij de gevolgen van een echtscheiding. Wie lief en leed deelt, moet als de relatie stukloopt ook de centen solidair verdelen.
Minister van Justitie Koen Geens (CD&V) is bezig aan een werk van kolossale omvang: wetboeken die 200 jaar oud zijn, moderniseren. Raakt mijn koude kleren niet, denkt u? Toch wel! Want ook het erf- en relatierecht gaat hij up-to-date brengen. En die twee regelen 'de vermogensrechtelijke gevolgen van de meest bepalende familiale momenten in uw leven: trouwen, scheiden en overlijden', merkt Geens terecht op.
'Het huwelijksvermogensrecht stelt weinig grenzen aan de autonomie van de echtgenoten', stelt Geens vast. In een huwelijk primeert nochtans een ander principe, vindt hij. Solidariteit. Met en voor elkaar. Tijdens én na het huwelijk. Vandaar dat een werkgroep bekijkt hoe er een 'grotere nadruk kan komen op verantwoordelijkheid en solidariteit, ongeacht het gekozen huwelijksstelsel in het huwelijkscontract.' Concreet wordt bekeken hoe het stelsel van 'scheiding van goederen' aangepast kan worden. Zodat geen van beide echtgenoten met lege handen achter hoeft te blijven als het huwelijk spaak loopt.
Koude uitsluiting
Wat is het probleem vandaag? 'Met het stelsel scheiding van goederen op zich is niets mis (lees ook op de volgende pagina: 'Welk huwelijksstelsel kunnen we kiezen'). Maar uit onderzoek blijkt dat mensen te weinig op de hoogte zijn van de gevolgen van die keuze', weet Renate Barbaix, professor aan de UA, advocaat bij HCGB en een van de adviseurs van Geens voor de geplande hervorming. Bij scheiding van goederen bestaat geen gemeenschappelijk vermogen. Ook alles wat tijdens het huwelijk aan vermogen wordt opgebouwd, blijft juridisch eigendom van de ene of de andere partner. De wet regelt al dat de langstlevende het vruchtgebruik erft en vaak hebben echtgenoten ook een en ander geregeld in een testament zodat de langstlevende 'de aanwinsten' erft die tijdens het huwelijk werden opgebouwd. Maar een regeling bij echtscheiding ontbreekt meestal. De gevolgen kunnen dan wel pijnlijk zijn. 'Zeker als een echtgenoot zijn carrière terugschroeft om het huishouden voor zijn rekening te nemen of om te zorgen voor de kinderen of zieke familieleden. Bij een echtscheiding blijft die thuisblijvende partner dan met lege handen achter', stelt Geens vast. Ook al heeft de andere echtgenoot mede dank-zij de inspanningen van de thuisblijvende partner zijn vermogen kunnen vergroten, toch wordt die thuisblijvende partner koudweg uitgesloten van die vermogensaangroei.
Vooruitziende echtgenoten gehuwd met scheiding van goederen kunnen dat doemscenario vermijden. Aan hun huwelijksstelsel van scheiding van goederen kunnen zij speciale clausules toevoegen om extra solidariteit in te bouwen. Een veel gebruikte optie daarvoor is het 'verrekenbeding'. Elke echtgenoot blijft tijdens het huwelijk zijn eigen vermogen opbouwen, maar in het huwelijkscontract wordt afgesproken dat bij echtscheiding of overlijden er een verrekening moet gebeuren, zodat de thuisblijvende en/of financieel zwakkere echtgenoot toch mee deelt in de vermogensaangroei van de andere echtgenoot.
Vermogensopbouw
Helaas weten slechts weinigen dat die optie bestaat. 'Bovendien kan geen van beide partners afdwingen dat verrekening wordt toegevoegd. De financieel zwakkere partner hangt af van de goodwill van de financieel sterkere partner', merkt Barbaix op.
Dat is waarom Geens de 'defaultregeling' wil omdraaien en de verrekening als standaard instellen. 'In een huwelijk deel je niet alleen lief en leed, maar ook centen. Het basisidee is daarom dat alles wat beide partners sinds de huwelijksdag hebben opgebouwd, met uitzondering van erfenissen en schenkingen, gelijk onder hen beiden wordt verdeeld, ook bij een echtscheiding', weet Barbaix. In het buitenland bestaan dergelijke wettelijke regelingen al langer.
'Koppels die die verrekening niet willen, hebben de vrijheid om ze te schrappen. Maar dat zullen ze expliciet moeten aangeven. Daarmee hopen we de bewustwording te vergroten. De partner die de verrekening niet wil, zal het gesprek waarom hij dat niet wil met zijn partner moeten aangaan', geeft Barbaix aan. Met andere woorden: de financieel sterkere partner kan de andere nog steeds koudweg uitsluiten van zijn vermogensaangroei, maar hij zal daar wel open en bloot voor moeten uitkomen. 'Toch iets voor de andere partner om bij stil te staan', oordeelt Barbaix.
Ultieme reddingsboei
In de regeling die Geens voor ogen heeft, zal ook in dat geval de financieel zwakkere niet volledig in de kou blijven staan. Zelfs als de verrekening expliciet uitgesloten werd, voorziet Geens in een compensatieregeling als ultieme reddingsboei. De financieel zwakkere partner zal dan wel aan de rechter moeten kunnen aantonen dat sinds het opstellen van het huwelijkscontract de omstandigheden drastisch veranderd zijn.
Neem het voorbeeld van twee echtgenoten met beiden een bloeiende carrière. Zij runt haar eigen bedrijf, hij is manager in een multinational. Wanneer ze in het huwelijksbootje stappen, kiezen ze bewust voor een zuivere scheiding van goederen. De verrekening vinden ze niet nodig. Maar dan slaat het noodlot toe: hun tienjarige zoon krijgt kanker. De vader stopt met werken om voor de zieke zoon te zorgen. Gaat het koppel daarna uiteen, dan kan de vader aan de rechter aantonen dat sinds de huwelijksdag de situatie drastisch gewijzigd is en hij toch aanspraak maakt op een minimale compensatie. 'De rechter zal de omvang van die compensatie bepalen. Maar ze zal kleiner zijn dan de helft van de aanwinsten, voorspelt Barbaix. Beter is het dus dat het koppel op het moment dat de vader stopt met werken, het huwelijkscontract aanpast. Maar dat wordt in de realiteit helaas meestal vergeten.
NADINE BOLLEN