Europe, yes, we can.
Nu het voor velen ondenkbare gebeurd is, zal de wereld oogsten wat zijn bewoners, ook en vooral zijn machtige bewoners gezaaid hebben. In elke nieuwjaarsspeech voor 2016 benadrukte ik de gelijkenis met de verkiezing van Reagan die werd verkozen toen ik als jongeman in Amerika studeerde. De mensen keken mij ongelovig aan als ik zegde dat Trump een intelligent man was, en dat onderschatting misplaatst was. Je wordt geen Amerikaans presidentskandidaat, en dan nog grotendeels op eigen kracht, als je niet over een gezonde dosis verstand beschikt. De tactiek van Trump was 'not done', en zonder twijfel 'we ain't seen nothing yet'. Hij is niet mijn type, maar hij is een feit, een 'fact of life', en we moeten er mee leren leven.
Een leider die op zijn minst populistisch lijkt, zal het machtigste land ter wereld aansturen. Hij kreeg maar een kans omdat de zittende politici er niet in slaagden de bevolking van hun ernst te overtuigen, minstens omdat de tegenkandidaten van Trump een minder rooskleurig toekomstperspectief bieden voor de kiezer, dat wil zeggen teveel van hetzelfde. Was ik dan geen Obamafan? Toch wel. Een grote fan, en dat zal ik altijd blijven. Hij was een Europese leider, maar zijn fluwelen handschoenen, nationaal en internationaal, gaven niet het ritme van de 'change' aan die hij beloofd had. Zijn Obamacare zou Europa overtuigen, misschien, maar niet de 'middle of the road' Amerikaan, die vooral vrijheid wil, geen betutteling, hij zorgt voor zichzelf, en hij wil veiligheid, en ook daar zorgt hij zelf voor als de Staat dat niet voldoende doet.
Of de waarden van Trump de waarden van de wereld worden? Nationalisme? Terugplooien op eigen zekerheden? Minder migratie, meer raciale onderscheiden? Minder globalisering en wereldhandel?
Wij beseffen nauwelijks voor welk gedeelte onze welvaart afhankelijk is van die wereldhandel, in welke mate migratie nodig is voor onze demografie. Konden de Europese staten bijvoorbeeld in de jaren '30 nog een tijdje protectionistisch overleven, zelfs met een zekere zwier, dan weten onze appel- en perentelers al te goed wat het vandaag betekent als er tijdig niet naar Rusland kan worden uitgevoerd. Wij zijn wereldwijd verbonden, en protectionisme is, ben ik zeker, geen alternatief, voor niemand, zelfs niet voor de US.
Dus zo'n vaart zal het niet lopen? Veel hangt af van het vertrouwen dat Trump kan inspireren aan de andere grote spelers in de wereld. Dat deed Reagan uitstekend, en toen hij uitriep 'Mr. Gorbatchov, tear down this wall', leek het wel of die luisterde. Maar Reagan had de oorlog meegemaakt, voelde zich nog verplicht aan Europa en vooral, hij was geen vriend van het communisme.
Voor ons is het een pijnlijk maar ook een hoopvol ontwaken. Na Brexit en Trump, daagt het dat Europa en ook ons land hun eigen verantwoordelijkheid zullen moeten nemen. Het wordt misschien opnieuw 'onze' Middellandse Zee, zoals de Mare Nostrum was, en niet meer die van de Verenigde Staten, die zich meer zullen bekommeren om 'hun' Zuiden. (Zoals ik al schreef in mijn zomerblog in augustus http://bit.ly/2fRHOd0) En we moeten werk maken van een Europese defensie, een Europese buitenlandse politiek, een Europees migratiebeleid... Als we het eens kunnen worden met mekaar? Niet ons sterkste punt, zeker. Maar 70 jaar na de bloedigste oorlog ooit, en met een prachtig contintent dat Europa heet, is het tijd, om eindelijk ons lot in eigen handen te nemen. 'Because we have to? No because we can, and because we can do much better than we did so far'.