Na de aanslagen in Parijs van ­vorig jaar pasten veel Europese landen hun verouderde afluisterwetgeving aan, ook België is daarmee bezig. Voortaan zou het mogelijk zijn om berichten op sociale media te onderscheppen. Maar nu botsen speurders op een muur. De bedrijven achter Viber, WhatsApp, het recentere Telegram - maar ook bedrijven als Apple of Facebook - beveiligen de boodschappen die gebruikers naar elkaar sturen zo hard, dat de veiligheidsdiensten ze niet eens kunnen ontcijferen.

Justitieminister Koen Geens (CD&V) trok daarover al aan de alarmbel. Volgens hem moet er iets gebeuren, voor het onmogelijk is geworden om criminelen af te kunnen luisteren, ook via het internet. Met alle gevolgen van dien wanneer speurders een terroristische aanslag op het spoor zijn. Geens ziet zich in zijn pleidooi nu gesteund door Europa's machtigste lidstaten Frankrijk en Duitsland.

“Door de jongste, technologische ontwikkelingen staan criminelen verder dan de veiligheidsdiensten”, waarschuwt Duits minister van Binnenlandse Zaken Thomas de Maizière. Hij heeft samen met zijn Franse collega een voorstel uitgewerkt, waarbij Europa sociale mediabedrijven verplicht om samen te werken met de Europese veiligheidsdiensten, op straffe van sancties.

Ook Nederland maakt zich zorgen over criminelen die enkel nog via sociale media communiceren. “In het overgrote deel van onderzoeken naar georganiseerde misdaad komen we versleutelde boodschappen tegen, waardoor onderzoeken naar bijvoorbeeld kinderporno gewoon stuklopen”, zegt zowel het ­Nederlandse Openbare Ministerie als de Nederlandse inlichtingendienst AIVD.

Bedrijven plooien niet

Of de veelal Amerikaanse internetbedrijven oren hebben naar de Europese noodkreet moet nog blijken. Volgens de Franse minister van Binnenlandse Zaken Bernard Cazeneuve loopt hun “bereidheid tot samenwerking erg uiteen”. Alvast Apple plooide bijvoorbeeld niet voor de zware druk van de Amerikaanse autoriteiten én zelfs het Amerikaanse publiek om de smartphone van een terrorist te ontgrendelen.

Geens en ook staatssecretaris voor Privacy Philippe De Backer (Open VLD) beklemtonen wel dat de internetbedrijven enkel in zware onderzoeken worden ­gevraagd de verzonden boodschappen te decoderen. “Het is niet de bedoeling de privacy van burgers en bedrijven op de helling te zetten.”