De wet van 10 april 2014 voorziet in de oprichting van een nationaal register voor gerechtsdeskundigen en een nationaal register voor beëdigd vertalers, tolken en vertalers-tolken. Deze wet die door Sonja Becq in het parlement werd ingediend treedt uiterlijk op 1 december 2016 in werking.

De Ministerraad keurde een voorontwerp van wet van Minister van Justitie Koen Geens goed die de praktische uitwerking van de wet regelt. Dit wordt meteen een kwaliteitslabel voor gerechtsdeskundigen en beëdigd vertalers-tolken waar justitie een beroep op doet. Daarnaast stelt de Minister ook een wijziging voor in het gerechtelijk wetboek waar een meldingsplicht voor gerechtsdeskundigen opgelegd wordt voor alle feiten die ook maar de perceptie kunnen wekken dat ze niet onafhankelijk of onpartijdig zouden zijn.

Momenteel kan iedere magistraat in strafzaken een expert aanstellen uit willekeurige lijsten waarover de rechtbanken lokaal beschikken. Een centraal register komt tegemoet aan de kwaliteitsvereisten en objectivering bij het aanstellen van gerechtsdeskundigen en beëdigd vertalers-tolken. Een reeks klachten over de werking van bepaalde deskundigen leidde tot een audit van de Hoge Raad voor Justitie bij de Vredegerechten en politierechtbanken betreffende belangenvermenging. Deze aanbevelingen werden op 17 maart 2016 ontvangen en mee in het voorontwerp verwerkt in zover deze betrekking hebben op de wetgeving.

Nationaal Register

De opname in het register wordt in de tijd beperkt en geldt voor een periode van zes jaar. Bij de verlenging van de opname zal rekening gehouden worden met de verplichting tot permanente vorming, één van de kwaliteitsvoorwaarden. Een aanvaardingscommissie, samengesteld uit magistraten, de FOD Justitie en gerechtsdeskundigen/experts uit het vakgebied, beoordelen of een kandidaat aan de voorwaarden voldoet om opgenomen te worden in het register. De voorwaarden bestaan voornamelijk uit vereisten van opleiding en ervaring.

Het register wordt breed bekend gemaakt waardoor het publiek in alle transparantie kan bekijken wie er als gerechtsdeskundige of beëdigd vertaler/tolk mag werken. Naast de mogelijkheid tot schrapping wordt de mogelijkheid tot schorsing uit het register ingevoerd voor wie opdrachten niet naar behoren uitvoert of niet aan de vooropgestelde kwaliteitsvereisten voldoet.

Teneinde administratieve rompslomp voor zowel Justitie als de gerechtsdeskundigen te vermijden wordt de aanvraag tot inschrijving in het register georganiseerd bij wijze van een webapplicatie. Inschrijven zal mogelijk zijn vanaf dit najaar. De lijst zal operationeel zijn vanaf 1 december 2016 zoals voorzien in de wet met een overgangsperiode van vijf jaar die de gerechtsdeskundigen moet toelaten zich intussen te organiseren om aan de vereisten te beantwoorden. Om de gerechtsdeskundigen en de beëdigde vertalers-tolken optimale werkomstandigheden te bieden zullen ze een legitimatiekaart krijgen. Zo wordt een vlotte toegang tot de gebouwen van justitie gegarandeerd en verliezen ze geen tijd bij het uitvoeren van hun opdrachten.

Meldingsplicht

Een moderne justitie vraagt meer transparantie op het niveau van alle actoren van justitie. Een mogelijk belangenconflict moet uitdrukkelijk onder de aandacht worden gebracht van de rechtbank en de partijen, waarna de rechtbank met kennis van zaken kan beslissen of de meegedeelde feiten van die aard zijn dat de expert onvoldoende afstand zou kunnen nemen van zijn andere belangen. De rechter kan dan in alle transparantie beslissen om een andere expert aan te stellen.

Dit laat de rechter en partijen toe, van bij de start van het geschil, een gerechtsdeskundige te wraken, waardoor van bij de aanvang van het geding, een vlotter procesverloop gegarandeerd wordt.

Dit biedt niet alleen meer transparantie voor de burger die de rechter van bij de start van het geding kan vragen een gerechtsdeskundige te wraken waardoor geen waardevolle tijd verloren gaat in het verder verloop van de procedure. Dit biedt tevens zekerheid voor de deskundige die eraan twijfelt of hij een belangenconflict heeft dat van die aard is dat hij niet zou kunnen optreden. Door de melding vraagt de deskundige immers aan de partijen en de rechtbank of de gemelde feiten of omstandigheden een beletsel vormen voor zijn onafhankelijk en onpartijdig optreden.

Quote Minister Koen Geens: “Als pleitbezorger van een kwaliteitsvolle justitie ben ik verheugd vandaag het werk van Sonja Becq te kunnen vervolledigen. Een nationaal register zal ervoor zorgen dat justitie een kwaliteitslabel instelt voor zijn gerechtsdeskundigen en vertalers-tolken. Een moderne justitie vraagt ook om transparantie. Daarom stel ik voor om een meldingsplicht op te nemen in de wet voor gerechtsdeskundigen om elke zweem van partijdigheid vroegtijdig af te wenden. Zo kunnen alle partijen in volle vertrouwen een uitspraak van de rechter afwachten.”