Inlichtingendiensten die een aanslag niet kunnen verhinderen. De hele wereld die naar Brussel wijst. Met dermate straffe antwoorden komen dat het juridisch op eieren lopen wordt: het was het weekje wel voor Koen Geens. "Ik verdedig mijn mensen. Wij zijn geen 'failed state'."

Mislukte staat. De stempel die het Amerikaanse blad Politico op ons land kleefde, blijft nazinderen. Een week moslimterreur leverde ook een andere term op: blame game. Frankrijk beschuldigde België, MR en N-VA het PS-model van Molenbeek. Justitieminister Koen Geens (CD&V) heeft er geen boodschap aan. "Laten we werk maken van een Europese inlichtingendienst naar het voorbeeld van de CIA. Om de uitwisseling van informatie te verbeteren én komaf te maken met dit soort blame games. Tijdens de bankencrisis hebben we hetzelfde meegemaakt met de nationale controleautoriteiten. Het ene land dat besmet raakte door een buitenlandse bank, verweet het andere niet te hebben opgemerkt dat er dingen fout liepen. Het probleem is vaak vooral een nationale reflex. In crisistijden is dat gevaarlijk. Vandaar mijn oproep. Voor grote landen is dat een harde noot om te kraken, omdat ze een deel nationale fierheid opgeven. Maar bij de euro is dat ook gelukt."
Onze veiligheidsdiensten moeten geen schuldgevoel koesteren, was uw eerste antwoord op de kritiek. Blijft u daarbij, na de getuigenis van een agent van de Staatsveiligheid in deze krant?
"Evalueren is nuttig na de strijd, niet tíjdens. Ik ben een kritisch man en zal de zaak grondig bekijken, maar laat ons de dingen alstublieft niet ridiculiseren. Door nu naar schuldigen te zoeken demotiveer je de mensen die dag en nacht aan het werk zijn om de daders te vatten."
Is er deze week een moment geweest dat u voor uw politieke toekomst vreesde?
"Kijk, ik ben zeer geëngageerd, maar ook heel onthecht. Ik probeer zo goed mogelijk te functioneren, de diensten te helpen en de burger zo volledig mogelijk te informeren. Maar al de rest: daar lig ik niet wakker van. Bij mijn collega van Binnenlandse Zaken Jambon merk ik hetzelfde. Wij zijn kalm en verdedigen onze mensen. Het oprollen van de terreurcel in Saint-Denis is tot stand gekomen door een nauwe Frans-Belgische samenwerking. Een nieuwe aanslag is daarmee verijdeld. Dat is het belangrijkste."
Parijs en Verviers maken plots een hele reeks wetten mogelijk die een krachtig wapen zijn in handen van politie en gerecht. Gaan we nu niet te ver?
"Er is een externe dreiging. De regering moet daar correct, maar doelmatig mee omgaan. Ik denk dat ik de principes van ons recht een beetje ken. Ik zal er dan ook alles aan doen om ervoor te zorgen dat alles correct wordt uitgevoerd. Dat wordt een hele klus, maar moeilijk gaat ook."
Had u een jaar geleden kunnen denken dat u zulke verregaande wetswijzigingen zou doorvoeren?
"Een aantal maatregelen komt gewoon uit mijn justitieplan. De aanhoudingstermijn van 72 uur, bijvoorbeeld. Het verbod op nachtelijke huiszoekingen in terreurzaken is dan weer enorme rem. Hetzelfde met de telefoontap. Voor elk nummer dat Staatsveiligheid bij hoogdringendheid wil afluisteren, moet een onderzoeksrechter schriftelijk toestemming geven. De realiteit is dat terroristen constant van nummer veranderen en je in volle strijd dus een batterij onderzoeksrechters nodig hebt. In vergelijking met Frankrijk zijn wij een zeer rechtstatelijk land. Ik ben daarvóór, maar het is belastend. Anderzijds: onze terrorismewetgeving wás al streng - bewijze de veroordeling van Shariah4Belgium."
Maar is alles toepasbaar? Een teruggekeerde Syriëstrijder direct in voorhechtenis nemen: klinkt mooi, maar dan heb je heel snelle processen nodig.
"Ja, en dat loopt in België heel goed. Het federaal parket maakt er werk van om jihadisme-gerelateerde feiten erg snel te vervolgen. De voorbije jaren hebben wij al zeker 100 mensen veroordeeld. Vele landen kunnen ons daarom benijden. Het is vooral in de preventie dat er nog werk aan de winkel is."
Hans Bonte zegt daarover: de omzendbrief van Geens en Jambon over het opvolgen van geradicaliseerden is een uitstekend instrument, maar in Brussel vegen ze er hun voeten aan.
"Dat het een goed instrument is, weet ik zeker. De kern van de omzendbrief is dat individuen gevolgd worden door lokale veiligheidscellen, waarin preventiediensten samenwerken met gerecht en veiligheidsdiensten. Dat bijvoorbeeld OCMW's tegen Staatsveiligheid zeggen: 'Onze verpleegster is bij familie X geweest en dat zag er daar niet koosjer uit.' In gemeenten als Vilvoorde werkt het uitstekend, maar het vergt een enorme inzet. België is een complex land, de bevoegdheden zitten verspreid over verschillende niveaus. En Brussel is nog complexer, omdat voor het luik preventie zowel Vlaanderen als de Franstalige gemeenschap bevoegd is. Komt nog bij: OCMW's en inlichtingendiensten kennen een immense zwijgcultuur. Ik hoop dat we dat nú kunnen doorbreken."
Als we Abaaoud en co. voor één zaak dankbaar moeten zijn, dan misschien wel de eenheid binnen Michel I. Dat kon na Verviers niet gezegd worden.
"De situatie is van die aard dat er geen plaats is voor recuperatie. Belangrijker vind ik dat er in het hele land een signaal van eenheid wordt gegeven in het verdedigen van onze waarden. Het bewijs dat we géén gefaalde staat zijn."
DIETER DUJARDIN