België krijgt financiële politie (p.1)

Geens drijft strijd tegen witteboordencriminelen op

Minister van Justitie Koen Geens (CD&V) wil de strijd tegen de financiële en economische criminaliteit opvoeren. Dat zegt hij in een interview met De Tijd. Geens wil de gespecialiseerde politiediensten versterken. Hij verwijst daarbij naar het Italiaanse elitekorps Guardia di Finanza. De minister wil grote gespecialiseerde speurdersteams in de vijf grote rechtsgebieden van ons land: Antwerpen, Gent, Brussel, Luik en Bergen.

'De complexe financiële criminaliteit is niet minder erg dan de klassieke criminaliteit, maar ze vergt veel meer expertise en anticipatie', legt Geens uit. 'Ons strafrecht is gemaakt voor het gewone misdrijf, niet voor de georganiseerde misdaad of voor de gesofisticeerde misdaad. Ik vind het geen overbodige luxe om daar meer op te focussen.'

Door de federale besparingen is extra mankracht voor justitie niet mogelijk. Alle diensten moeten het met minder mensen doen. Om de gespecialiseerde teams te versterken wil Geens schuiven met het bestaande personeel binnen de federale gerechtelijke politie.

De beslissing van Geens is opmerkelijk, want de directie Financiële Criminaliteit van de federale politie is vorige maand na twaalf jaar opgedoekt. Die dienst telde 250 mensen.
Daarnaast wil Geens een beter systeem voor gedupeerde consumenten of voor slachtoffers van massaschade. 'Die moeten binnen een redelijke termijn een effectieve schadevergoeding krijgen.' Geens zal de procedure voor collectieve schadeafwikkeling, de zogeheten classactions, herbekijken en uitbreiden om te kunnen procederen tegen ondernemingen.

De minister noemt concrete voorbeelden, zoals de gasramp in Gellingen, het treinongeval in Buizingen of de vordering van de aandeelhouders in Nederland tegen Fortis. 'Het gaat over alle gevallen waarbij een feit of werkwijze aan veel mensen schade berokkent. Nu moeten telkens individuele procedures worden begonnen, wat zowel voor de betrokkenen als voor de rechtbanken inefficiënt, tijd- verslindend en duur is', zegt Geens.

Er is overconsumptie van justitie (p.6)

'Ik overweeg een soort Guardia di Finanza'

Alle departementen van justitie zullen het moeten stellen met minder mensen en minder budget. Ook bij de federale gerechtelijke politie, waarvoor Geens bevoegd is samen met minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA). Toch is er één grote uitzondering. 'Binnen het algemene budgettaire kader van de politie zal deze regering de diensten die strijden tegen de financiële en economische criminaliteit versterken.'

Waarom wilt u juist meer speurders inzetten op belastingfraudes en andere witteboordencriminaliteit?

Koen Geens: 'Dat is verantwoord. Die criminaliteit is niet minder erg dan de klassieke criminaliteit van 'gemeenrecht'. Ze vergt bovendien veel meer expertise en anticipatie. Ons strafrecht is eigenlijk gemaakt voor het gewone misdrijf, niet voor de georganiseerde of de gesofisticeerde misdaad. Ik vind het dus geen overbodige luxe om daar meer op te focussen. Die diensten versterken, kan ook gebeuren met een verschuiving van het bestaande personeel.'

U denkt aan het opzetten van grote gespecialiseerde speurdersteams, een soort Guardia di Finanza, zoals die in Italië bestaat?

Geens: 'Ik wil daar in ieder geval over nadenken.'

Er is veel kritiek dat rijke criminelen sinds enkele jaren met de afkoopwet steeds een minnelijke schikking kunnen treffen om een blanco strafblad te behouden. Wilt u ook de regels voor het afkopen van processen veranderen?

Geens: 'We moeten het kind niet met het badwater weggooien. Ik sta redelijk gunstig tegenover die wet, ook al begrijp ik mensen die zeggen dat het voor de rijken gemakkelijker is. Maar die wet wordt oordeelkundig toegepast. Ze is voor de parketten soms een goede uitweg als het misdrijf moeilijk te bewijzen valt. Ik ben ervan overtuigd dat het gros van die dossiers anders met een vrijspraak of een niet-behandeling zouden eindigen. Een minnelijke schikking haalt vaak een pak meer geld binnen dan een hoge geldboete. Dat is ook in het algemeen belang. Het is ook in het belang van de verdachte omdat procedures soms pijnlijk lang kunnen duren. Dat kan enorm slopend zijn.'

Maar is het ethisch verantwoord dat verdachten na zo'n schikking buitenwandelen met een maagdelijk strafblad?

Geens: 'Bij een minnelijke schikking is er inderdaad geen schuldbekentenis. Dan kan je iemand bij een volgend misdrijf niet veroordelen als 'recidivist'. Ik ben daar gevoelig voor maar ik wil niet over ijs van één nacht gaan. We gaan met deze regering een procedure invoeren waarbij verdachten kunnen 'schuldig pleiten'. Ook in dat geval zie ik moeilijk hoe je de recidive kan uitschakelen. Gaan we de wet hier bijsturen? Ik ga er ernstig over nadenken.'

'Geen ruimte voor meer personeel bij Justitie'


De Hoge Raad voor de Justitie trok deze week aan de alarmbel. Bij gebrek aan griffiers raken al onze rechtbanken in het slop. Een vrederechter in Anderlecht krijgt zelfs 800 vonnissen niet meer de deur uit. Maar minister Geens is duidelijk: 'Men vraagt meer middelen, maar daar is geen ruimte voor. Ik wil niet beweren dat wij genoeg geld besteden aan justitie. Maar dat is niet de issue op dit moment. Het budget van Volksgezondheid is 16 keer groter dan dat van Justitie. Als alle overheidsdiensten op hun haar moeten besparen met een kaasschaafmethode, houden de andere een schoon broske over. Ik eindig op Justitie met een afgezaagde schedel. Je kunt daar ongelukkig over doen, maar het helpt niet.'

Hoe groot is de financiële puinhoop bij justitie nu precies?

Koen Geens: 'We zitten met 136 miljoen euro aan achterstallige facturen bij allerlei leveranciers. In het licht van het totale budget van 1,7 miljard voor justitie is dat heel veel geld. Ik hoop nog wat extra geld te krijgen bij de regering om toch al de helft van die 136 miljoen te kunnen aanzuiveren. Dat wil niet noodzakelijk zeggen dat ik meer geld vraag, maar dat ik het anders verdeeld wil zien om toch wat perspectief te creëren. Want volgend jaar heb je nieuwe gerechtskosten en moeten we nog altijd de andere helft van die 136 miljoen euro betalen. Dan zit je weer met een probleem, terwijl ik volgend jaar nog moet besparen. Mijn begrotingsexperts werken daar dag en nacht op.'

Is er licht aan het einde van de tunnel?

Geens: 'De publieke opinie zegt heel vaak: er is geen vertrouwen meer in justitie. Maar de mensen van justitie hebben ook geen vertrouwen in de politiek. Er is aan twee kanten wantrouwen. Dat is hard. Dat is een hele ambivalente situatie en ik zit daar als minister tussen. In het midden van het bed: dat past mijn partij goed. Ik ga elke dag vechten om dat vertrouwen terug te winnen. Ik wil het personeel van justitie de kans geven om de uren die ze per week presteren niet te moeten verspillen aan nutteloze dingen.'

Hoe wilt u dat concreet klaarspelen?

Geens: 'Volgend jaar wil ik een 'potpourri'-wetsontwerp voorleggen, met allerhande vereenvoudigingen om de werklast te verminderen. De meeste magistraten werken keihard maar ze hebben om allerlei redenen het gevoel dat ze tegen windmolens vechten. Hopelijk staan we over vijf jaar zo ver dat de magistratuur zelf haar effectieven kan verdelen op basis van criteria die ze met de minister vastlegt in een beheersovereenkomst.'

'Procedure op komst voor massaclaims tegen bedrijven'

Als een massa mensen het slachtoffer is van een ramp of schade door een bedrijf moeten ze dat bedrijf efficiënt kunnen aanklagen bij het gerecht. Daarom zal minister Geens, samen met zijn partijgenoot, minister van Economie en Consumenten Kris Peeters, een nieuwe procedure uitwerken voor 'class actions', collectieve schadeclaims tegen bedrijven. Geens: 'Het gaat over situaties zoals de gasramp in Gellingen, de treinramp in Buizingen, de vordering van de aandeelhouders in Nederland tegen Fortis, de DES-zaak waarbij zwangere vrouwen tussen 1940 en 1976 een geneesmiddel kregen toegediend dat werd geacht de risico's op miskramen en voortijdige bevallingen te beperken maar dat tot dramatische schade heeft geleid, zoals kanker en aangeboren afwijkingen.'

De vorige regering had toch al een procedure voor 'classactions' ingevoerd?

Koen Geens: 'In de vorige legislatuur is een 'rechtsvordering tot collectief herstel' ingevoerd voor consumentenzaken. Maar die heeft een beperkt toepassingsgebied. Wij gaan die wet evalueren om ze uit te breiden naar procedures tegen ondernemingen. Het is ook de bedoeling een algemene groepsprocedure in het Gerechtelijk Wetboek in te schrijven voor alle andere slachtoffers van massaschade. Mijn bedoeling is een effectieve toegang tot de rechter te garanderen en te bereiken dat de slachtoffers daadwerkelijk een schadevergoeding binnen een redelijke termijn kunnen krijgen. Een procedure die specifiek gericht is op dit soort geschillen kan ook veel werklast en kosten voorkomen, zowel voor de burger als voor de overheid.'

Wil u ook drempels inbouwen om het aantal rechtszaken te verminderen?

Geens: 'Er is een overconsumptie bij justitie.

Er zijn heel veel zaken die niet naar het Hof van Cassatie moeten gaan. Dat is maar één voorbeeld. Ik ben voor de beroepsprocedure, maar normaal gezien moet een zaak die niet al te complex is geregeld worden door een bemiddeling of door één rechtszaak eerste aanleg. Nu is er een cultuur om te veel in beroep te gaan. Mijn doel is ervoor te zorgen dat mensen zo snel mogelijk met zo veel mogelijk vrede en kwaliteit opnieuw met hun leven kunnen beginnen. U hebt geen idee hoe zwaar een rechtsgeding het leven van mensen kan vergallen. Hoe lang duurt het in ons land voor een gemiddelde zware crimineel voor de rechter komt? Hoe snel is de massamoordenaar Anders Breivik in Noorwegen berecht? Onze doelstelling is dat alle rechtszaken binnen het jaar afgehandeld zijn. Dan kan de samenleving herademen. Daarvoor dient het recht.'

'Ik droom van een fiscaal Europa'

'Als Carlos Brito ermee dreigt België te verlaten als de regels veranderen, is dat een perfect voorbeeld van de fiscale concurrentie tussen de Europese lidstaten.' Zo reageert Geens op de uitspraken van de topman van AB InBev en op LuxLeaks. 'LuxLeaks is een voorbeeld van hoe fiscaal gesofisticeerde lidstaten van de Europese Unie elkaar vliegen blijven afvangen. Ik denk dat men hoe langer hoe meer moet gaan naar een harmonisatie van de grondslagen van de belastingen en ooit zelfs van de tarieven. Ik droom van een fiscaal Europa, maar ik weet niet of ik dat nog zal meemaken. Vandaag is er nog concurrentie. Dan krijg je dit soort zaken. Ik vind dat spijtig, maar zo werkt de natiestaat vandaag in Europa nog altijd. Het concurrentieel gegeven is voor een land essentieel.'

Ook in België?

Koen Geens: 'Ik ga Luxemburg niet meer aan de schandpaal nagelen dan strikt noodzakelijk is, want dit is in Europa geen alleenstaand feit. Elk land is er op uit minstens zijn kroonjuwelen op het eigen grondgebied te houden. Er is daarover ook een heel sterke maatschappelijke druk. Zoiets ligt gevoelig. Je kan dat alleen wegnemen met meer Europa. Ik geloof in een gemeenschappelijke belastbare basis voor bedrijven op Europees niveau. De tarieven kunnen dan nog altijd verschillen van land tot land, maar er is toch een gemeenschappelijke grond. Als ik verhuis, blijft mijn basis hetzelfde en is er meer transparantie.'

Wanneer trekt CD&V met een concreet voorstel voor een vermogenswinstbelasting naar de regering?

Geens: 'Onze partij bewaart de ambitie om op een gunstig moment een aantal voorstellen in de regering op tafel te leggen voor een tax shift. We willen een verschuiving van de belasting op arbeid naar andere belastingen. Tijdens de regeringsonderhandelingen lag de publieke opinie daar niet van wakker. Het is door LuxLeaks, door het voorbeeld van Marc Coucke (die geen belastingen moet betalen op de opbrengst van de verkoop van Omega Pharma, red.) en door de sociale onrust dat er nu een draagvlak begint te ontstaan. Ik neem aan dat we in de loop van de regeerperiode in die richting zullen bewegen. Het regeerakkoord biedt in elk geval ruimte voor die discussie.'

Hoe moeilijk is die sociale onrust voor CD&V?

Geens: 'Wij zitten met een sociale situatie die moeilijk is. Ik begrijp de sociale onrust, maar deze regering heeft maatregelen genomen die goed zijn voor onze toekomst en voor onze economie. Het is onze taak die voorstellen uit te leggen en samen met de sociale partners uit te werken. Ik hoop dat de werkgevers zich nu ook schrap zetten om de economie volop een boost te geven en nu ook in de sociale dialoog blijk te geven van buigzaamheid en flexibiliteit. Men moet aan beide zijden respect voor elkaar tonen.'

INTERVIEW LARS BOVÉ EN BARBARA MOENS